گزارش بررسی عروسک سخنگوتابستان 99

  گزارش بررسی دو ماه­نامه

عروسک سخنگو

شماره ­های 315 ،316 و 317 [1398]

   

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

تابستان 1399

فهرست

شناسنامه مجله...........................................................................5

ویژگی ظاهری..............................................................................6

سر-نوشت.................................................................................9

ناقدک.....................................................................................10

پرونده...................................................................................11

کلمک....................................................................................12

پاسخک و پاسخک ویژه...............................................................13

کارگاه کتاب کودک...................................................................14

معرفی و نقد کتاب..................................................................14

داستان................................................................................15

شعر.....................................................................................15

نقاشی های ارسالی..................................................................16

معرفی کتاب...........................................................................17

یادداشت...............................................................................18

گزارش و گفت­ وگو....................................................................18

پیشنهادها.................................................................................20

سخن آخر...................................................................................21

در این گزارش سه شماره از عروسک سخنگو در سال 1398 بررسی شده است.

دو ماه­نامه عروسک سخنگو

صاحب امتیاز و مدیر مسئول: زهرا نعیمی

سردبیر: زری نعیمی

سرویراستار و مشاور ارشد: ایلیا نوع پروران

طرح یونیفرم و عنوان ماهنامه: فرشیدمثقالی

حروف نگار و ناظر چاپ: اکرم حسن

مسئول اشتراک و توزیع: بهجت شجاعی

امور داخلی: تیما ترنج

شماره تماس: [phone]

نشانی دفتر مرکزی: تهران ، میدان سپاه، بن بست ثات ش 2

تلفن های عروسک سخنگو:

09379311657- 36151388-77627314

نشانی اینترنتی: [e-mail]

عروسک سخنگو

دو ماه نامه عروسک سخنگو صاحب امتیاز و مدیر مسئول زهرا نعیمی، سردبیر زری نعیمی با توزیع سراسری، سی امین سال انتشار خود را پشت سر می گذارد. شماره های مورد بررسی 315 (تیر و مرداد)، 316 (شهریور و مهر) و 317 (آبان و آذر) 1398 است.  

ویژگی ظاهری

عروسک سخنگو در قطع 21.5× 14.5 سانتی متر، 176 تا 192صفحه، با قیمت20،000 تومان، و رویکرد هنری، ادبی و فرهنگی هر دو ماه یک بار به چاپ می رسد. طرح رو و پشت جلد به همراه صفحه ­های داخل رو و پشت جلد چهار رنگ و صفحات داخل مجله سیاه و سفید است.

روی جلد مجله، شماره، قیمت، تاریخ، سال انتشار وعبارت ”سخن گوی ادبیات مدرن کودکان ایران" به چشم می خورد. عروسک سخنگو دارای شناسنامه کامل و آدرس اینترنتی است. جنس جلد مجله، کاغذ گِرم بالا، دوام پذیر و جنس صفحه­ های داخل مجله کاغذ کاهی است که با توجه به تعداد زیاد صفحات، تاثیر در وزن و سبکی آن دارد.

مجله از صحافی خوبی برخوردار است. به طور کلی از نظر ویژگی ظاهری شماره 315 با شماره های 316 و 317 متفاوت است. در شماره 315 حرفه ای تر عمل شده است.

نامواره (لوگو)

در سه شماره بررسی شده نامواره خوانا و به صورت افقی است که شرط سرعت دارد یعنی سریع خوانده می شود و جای فکر ندارد. لوگوی مجله با طرح، اندازه فونت یک­سان و جای ثابت به چاپ رسیده است. رنگ لوگو با طرح­ های روی جلد هماهنگ است.

طرح روی و پشت جلد

یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی که در یک مجله جلب توجه می کند، جلد آن است. طراحی زیبا و جذاب جلد بسیار تأثیرگذار است. عروسک سخنگو در طرح روی و پشت جلد از نقاشی ارسالی کودکان به صورت رنگی و یونینفرم(تماما نقاشی کودکان) بهره جسته است. با توجه به وسعت گروه سنی مخاطب مجله، طرح­ ها صرفا مناسب گروه سنی خردسال و کودک است.

-در شماره 315 نقاشی آوین جانی 7 ساله و شماره 317 آوین جانی 9 ساله است. در صورتی که فاصله چاپ این دو شماره فقط چند ماه بیش نیست مشخص است مجله از آرشیو خود استفاده کرده است.

-در شماره 316، نقاشی مهر آیین امین الرعایا 8 ساله که از تکنیک کلاژ بهره گرفته است.

صفحه داخل روی و پشت جلد

در صفحات داخل روی و پشت جلد از نقاشی های ارسالی خردسالان و کودکان به صورت رنگی با ذکر نام و سن آنان  استفاده شده است.

شماره گذاری صفحه­ ها

-در شماره 315، شماره گذاری از روی جلد مجله آغاز و در پایین هر صفحه نام مجله، شماره و سال انتشار آن با فونت یکسان دیده می شود.

-در شماره 316، شماره گذاری از اولین صفحه داخل مجله، بدون جای مشخص، فقط در صفحه ­های فرد است.

-در شماره  317، شماره گذاری از همان رویه شماره 316 پیروی کرده علاوه بر این که صفحات زوج هم شماره گذاری شده اند.

در مجموع عروسک برای شماره گذاری صفحه­ ها از سیاست واحدی پیروی نکرده است. بهتر است مجله برای شماره گذاری از رویه واحدی پیروی کند.

صفحه فهرست

بعد از صفحه شناسنامه صفحه فهرست قرار دارد.

-در شماره 315، از نظر فرم چپ چین، بدون عنوان و سرکلیشه و فقط ابتدای فهرست"عروسک سخنگو"دیده می شود.

-در شماره های 316 و 317 صفحه فهرست راست چین، مورب با عنوان "فهرست" آمده است.

در صفحه فهرست، مخاطب هنگام دست یابی به مطالب نشریه، گاه با عنوان، گاه با موضوع و گاهی با سرکلیشه مطالب مواجه می ­شود. مجله در صفحه فهرست می تواند ابتدا موضوع سپس عنوان آن را بیاورد تا مخاطب به راحتی به سراغ موضوع دلخواه برود؛ به همان روش که قبلا عروسک انجام می داد. از سوی دیگر به دلیل تعدد مطالب، فونت ریز و شلوغی صفحه، دقت بیشتری را برای یافتن مطالب می طلبد که موجب خستگی چشم می شود.

­

گرچه اکثر آثار ارسالی داستان هستند، مخاطب با عناوین مختلفی در صفحه فهرست روبه­ رو  است که دلیل آن مشخص نیست مانند «تاریخ کوچک فردی» «زنگ انشاء»، «خرده روایت های در گوشی»، «کلاس» و... مجله می تواند با موضوع بندی مطالب از قبیل داستان، شعر، نقد و ... ، از شلوغ بودن این صفحه بکاهد و فضای بیشتری را برای فونت درشت تر فراهم آورد.

 از سوی دیگر عروسک در کنار مطالب ارسالی داخل مجله، مشخصات کامل مخاطب را منعکس می کند برای پرهیز از شلوغی صفحه فهرست دیگر لزومی به انعکاس آن در این صفحه نیست.

سرکلیشه  

داشتن سرکلیشه در مجله کمک می­ کند تا مخاطب با حال و هوای صفحه آشنا شود و صفحه های ثابت و مورد علاقه­ ی خود را بعد از خواندن چند شماره به راحتی بیابد و دنبال کند.

-در شماره 315، بیشتر مطالب، سرکلیشه نوشتاری و تصویری دارند. سرکلیشه ­های تصویری کم رنگ، کوچک و بدون هماهنگی با موضوع است مانند صفحه 78 که سرکلیشه دو پرنده در حال پرواز را نشان می ­دهد و موضوع درباره آشپزی یک زن خانه دار  است. علاوه بر آن سرکلیشه­ های تصویری با نوشتاری هماهنگ نیستند مانند صفحه 90 سرکلیشه تصویری نقاشی از خورشید و سرکلیشه نوشتاری "گزارش کتاب از حسین".

از سوی دیگر در دو موضوع متفاوت از یک سرکلیشه استفاده شده است مانند شماره 315 صفحه 94 سرکلیشه تصویری دو پرنده برای مطلب "یادداشت" و در صفحه 98 همان سرکلیشه برای "روز نگارهای یک ام اسی".

عروسک در صفحه فهرست برای برخی از موضوع ها به جای عنوان از سرکلیشه­ های خود استفاده کرده است و مخاطب با دیدن آن نمی­ داند دقیقا با چه موضوعی مواجه می­ شود مانند شماره 317، صفحه 67، سرکلیشه"از دوران دانشگاه".

-در شماره های 316 و 317  عروسک تغییر رویه داده و سرکلیشه­ های تصویری را حذف و تنها از سرکلیشه های نوشتاری  استفاده کرده است.

نشان ویژه  

با توجه به ارتباط صمیمی و دو سویه عروسک با مخاطبین خود؛ عروسک می تواند فراخوانی به مخاطبین برای طراحی نشان ویژه دهد. نشان ویژه در سرکلیشه­ های موضوعی نیز قابل استفاده است.

صفحه آرایی

 صفحه آرایی و توجه به آرایه و زیبایی­ های بصری در ارتقاء سطح زیبایی شناسی مخاطب موثر است. عروسک سخنگو در صفحه آرایی از المان های بصری مناسبی بهره نبرده است. در سراسر مجله نقاشی های سیاه و سفید ارسالی کودکان به طور پراکنده چاپ شده که فاقد زیبایی شناسی است. 

                              جدول شماره 1- تفکیک موضوعی سه شماره عروسک سخنگو 1398   

به علت خارج از صفحه قرار گرفتن  ستون های جدول ، داده ها وکادر جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.

باوجود تنوع موضوعی در نشریه، تعادلی در موضوع های انتخابی وجود ندارد. بیشترین درصد را داستان با(28.1%)  و  سپس معرفی و نقد کتاب (20%)به خود اختصاص  داده است. منظور از "سایر" مطالبی است که  در موضوع بندی جدول قرار نمی گیرند.

سر-نوشت

در شماره های بررسی شده، مطالب عروسک با سر- نوشت آغاز می شوند

در شماره 315، نامه گرتا تونبرگ فعال محیط زیست به چاپ رسیده است.

در شماره 316، درباره دفاعیه داستان نویسی ملیکا غفاری 11 ساله است.

در شماره 317، اسکن دست نوشته علی خامی زاد 12 ساله درباره­ ی ترس هایش است.

از نظر فرم در شماره 315  "سر– نوشت" به صورت سرکلیشه نوشتاری و تصویری خودنمایی می کند ولی در دو شماره دیگر، «سر-نوشت» به "عنوان" تبدیل شده است. بهتر است مجله مانند شماره 315 عمل کرده و برای متن، «عنوان» انتخاب کند.

گرچه برای ورودی مجله انتخاب عنوان "سر-نوشت" خلاقانه­ است، اشاره به چند نکته ضروری است:

     علت قرار گرفتن «سر-نوشت» در ورودی مجله مشخص نیست.

.در شماره های بررسی شده این بخش از نظر فرم و محتوا از رویه یک­سان پیروی نکرده است

درشماره 316، جوابیه "ملیکا غفاری" به سردبیر است که داستان او در شماره 315 نقد شده است. مطلب برای مخاطبی که برای اولین بار عروسک را می خواند، قابل فهم نیست. صفحه سر- نوشت در صفحه فهرست درج نشده  است و اگر این صفحه از مجله جدا شود جای خالی آن مشخص نمی شود.پیشنهاد می شود این صفحه در صفحه فهرست دیده شود. در مجموع هدف از صفحه سر-نوشت  مشخص نیست.

   ناقدک

در این بخش نخست نامه، سپس داستان و شعر ارسالی مخاطبان دیده می شود.

-در شماره 315، دو نوشتار با سرکلیشه تصویری و نوشتاری ناقدک در صفحه 32 و 48 است.

-در شماره 316، سه نوشتار به ناقدک اختصاص دارد که در صفحه 14 و32 ناقدک به صورت عنوان و در صفحه 68 به سرکلیشه تبدیل شده است.

-در شماره 317، 5 نوشتار در بخش ناقدک است که در صفحات 12، 30، 40 و 58 ناقدک به صورت «عنوان» آمده و در صفحه90 ناقدک سرکلیشه است. در کل این بخش شامل 7 داستان و 2 شعر از مخاطبان است.

از بخش «ناقدک» چنین برمی­ آید که پس از خواندن داستان و شعر ارسالی، مخاطب با نقدی روبرو شود که چنین نیست. فقط یک مورد در شماره 316 صفحه 33 به دنبال داستان، جوابیه عروسک آمده آن هم نامه ای به مادر «افرا» است.

در این مجال به چند نکته می توان اشاره داشت:

علت انتخاب نام ناقدک مشخص نیست زیرا هیچ نقدی پس از مطالب ارسالی دیده نمی شود و دلیل قرار دادن مطالب ارسالی در این بخش چیست؟

عروسک در استفاده از سرکلیشه ناقدک یک سان عمل نکرده است گاه عنوان و گاه سرکلیشه است. بهتر است در استفاده از واژه ناقدک به صورت یک­سان عمل شود. 

در شماره های بررسی شده تعداد مطالب در این بخش از 2 تا 5 مورد در نوسان است. بهتر آن است عروسک با برنامه ریزی بیشتر مطالب را چاپ و منتشر کند. 

پرونده

در شماره های بررسی شده بخشی با نام پرونده دیده می شود.

-در شماره 315، این بخش با سرکلیشه تصویری کودک و نوشتار "پرونده گرتا تونبرگ 15 ساله، فعال محیط زیست" [کودکان فعال در حوزه ی حقوق بشر 12] خود نمایی می کند.

-در شماره 316، مطلب فاقد سرکلیشه تصویری و صرفا به "پرونده" اکتفا شده و همین روش در شماره 317 هم دیده می شود. به نظر می رسد از شماره 316 سیاست نشریه در این مورد تغییر کرده است.

در این بخش، 2 پرونده مفصل از دو نوجوان فعال حقوق بشر "گرتا تونبرگ" و "باروآنی نومه" وجود دارد.

 پرونده ها به ویژه پرونده "گرتا" در شماره های 315 و 316 از بخش های گوناگونی مانند زندگی نامه،  سخنرانی در گردهمایی های مختلف، گزارش و گفت­ وگو تشکیل شده است.

مطالب این پرونده در شماره­ های یاد شده، به گونه ای پراکنده است که مخاطب را برای دنبال کردن آن دچار سردرگمی می کند. برای خواندن به یک­باره و راحت نوشتار، بهتر بود پرونده به طور کامل در یک شماره به چاپ می رسید، یا در پایان هر قسمت "دنباله این پرونده در ص .... یا در شماره بعد" آورده می شد. توجه به این امر به منظور احترام به مخاطب، ضروری است.

-در شماره317، پرونده "باروآنی نومه" ابتدا در ص 9 سخنرانی "باروآنی" در یک گردهمایی آورده شده و سپس در ص 33، داستان زندگی و فعالیت های وی می آید. بهتر بود جای این دو بخش با یکدیگر عوض می شد. ابتدا مخاطب با زندگی و فعالیت های باروآنی آشنا می شد سپس سخنرانی او را در همایش می خواند. البته اگر این دو مطلب به دنبال هم می آمد برای مخاطب مطلوب تر بود.

در مجموع بخش پرونده شامل 4 گفت­ وگو،1 گزارش و گفت­ وگو،1 گزارش، 4 سخنرانی و 1 معرفی نویسنده است. هر یک از این موضوع ها در بخش خود بررسی می شوند. اکثر موضوع های این بخش در شماره های 315 و 316 بازتاب مطالبی در رابطه با گرتا تونبرگ فعال محیط زیست است.

از نکات مثبت این بخش داشتن منبع و آشنایی مخاطب با فعالان مطرح جهان در حوزه های مختلف است ولی پراکندگی مطالب این بخش در سراسر مجله از لذت این آشنایی می کاهد. 

کلمک

بخشی از عروسک به "کلمک" اختصاص دارد.

-در شماره 315، این بخش با سرکلیشه نوشتاری «کلمک» و تصویر دو پرنده نوک به نوک و نوشتار "پرونده ­ی گرتا تونبرگ 15 ساله، فعال محیط زیست" [کودکان فعال در حوزه ی حقوق بشر 12] دیده می شود. مطلب درباره­ ی سخنرانی گرتا تونبرگ در سال 2018 در تدتاک است. سخنرانی گرتا بخشی از پرونده مربوط به اوست دلیل جای دادن آن در این بخش مشخص نیست.

-در شماره 316، در صفحه 6، کلمک(1) معرفی و تحلیل کتاب «ریگو و رُزا» و در صفحه 24، کلمک(2) سخنرانی «فلیپ پولمن» در جشنواره آکسفورد 2003 است. در این بخش، مانند «ناقدک» مشکل سرکلیشه و عنوان وجود دارد. از سوی دیگر گرچه سخنرانی فیلیپ پولمن درباره­ ی ادبیات کودک است، سخنرانی ایشان به 17 سال قبل برمی گردد. مخاطب انتظار سخنرانی های به روزتری دارد.

- در شماره 317، در صفحه فهرست، کلمک (1) در صفحه 6 است. مخاطب پس از مراجعه به آن صفحه، با مطلبی با عنوان «اشاره» مواجه می شود که جوابیه نامه به "ساحل" یکی از مخاطبین عروسک است. در واقع مطلب اصلی، سخنرانی "باروآنی نومه" در گردهمایی جایزه بین المللی صلح کودک 2016 در صفحه 9 به چاپ رسیده است که تناقص در صفحه فهرست و صفحه­ مطلب مورد نظر، وجود دارد. از سوی دیگر بهتر بود سخنرانی "باروآنی نومه" در بخش پرونده آورده می شد. 

در صفحه 14، کلمک(2) قسمت دوم سخنرانی فیلیپ پولمن در جشنواره آکسفورد است. اشکال سرکلیشه در این بخش هم دیده می شود.

درمجموع تکلیف این بخش برای عروسک مشخص نیست که چه مطالب و موضوع هایی را در آن جای دهد. علاوه بر آن خواننده عروسک هم سردرگم است که با چه مطالبی در این بخش روبه ­رو خواهد شد.  

پاسخک و پاسخک ویژه

این بخش با عنوان "پاسخک و پاسخک ویژه" از دو قسمت تشکیل شده است. نخست اسکن داستان کودکان با دست خط خودشان که آغازین این بخش است، سپس داستان های ارسالی مخاطبان به چشم می خورد. معمولا پاسخی به داستان های اسکن شده داده نشده است ولی داستان های ارسالی مخاطبان پاسخ دارد. تنها موردی که در این بخش نمی گنجد مطلبی با عنوان "داستان، فیزیک و فشن" است که در واقع معرفی کتاب از سوی مخاطب نشریه است.

-در شماره 315، تعداد 7 اسکن داستان کودکان به چاپ رسیده که فقط به یکی از آن ها در صفحه 136 با نام «سه قصه متفاوت از سه کودک بر اساس نقاشی» پاسخ داده شده است. عروسک به مابقی این بخش شامل 6 داستان ارسالی و یک معرفی کتاب پاسخ داده است.

-در شماره 316، تعداد 9 اسکن داستان کودکان، 1 داستان ترجمه، 6 داستان تالیف و 2 شعر وجود دارد که عروسک به همگی به جز داستان های اسکن شده پاسخ داده است.  

-در شماره 317، عنوان پاسخک ویژه واژه "ویژه" با رنگ سیاه بزرگ نمایی شده که به دور از زیبایی شناسی است. تعداد 8 داستان و 1 نامه به چاپ رسیده که از سوی عروسک پاسخ داده شده است. تعداد 7 اسکن داستان کودکان و معرفی 6 کتاب، پاسخی نداشته اند.

در مجموع عروسک در این بخش نسبت به بخش های دیگر هماهنگ تر عمل کرده است. چنان که عنوان پاسخک با عملکرد عروسک هماهنگ و تعداد داستان های به چاپ رسیده در شماره های بررسی شده در تعادل است. ولی منظور از «پاسخک ویژه» برای مخاطب مشخص نیست. از سوی دیگر گرچه دست خط کودکان می تواند برای مخاطب جالب باشد، به دلیل  ناخوانا بودن برخی از آن­ها یا پایین بود کیفیت چاپ، بهتر است در کنار دست خط، نسخه تایپ شده آن هم قرار گیرد تا مخاطب بتواند به راحتی آن را بخواند.

کارگاه کتاب کودک

این بخش در صفحه فهرست "فقط بچه­ ها نخوانند:کارگاه کتاب کودک" دیده می شود. در شماره 315 به صورت سرکلیشه و در دو شماره دیگر یک صفحه کامل به «عنوان» اختصاص دارد. مطالب این بخش شامل نامه مخاطبین، معرفی و نقد کتاب است. نخست به نامه سپس به معرفی و نقد کتاب ها پرداخته می شود.

نامه

در شماره­ های بررسی شده در این بخش 4 نامه از سوی مخاطبان دیده می شود که تنها به یک نامه پاسخ داده شده است.

-در شماره 317، نامه سیما غفوری اعتراض به نحوه نقد به مجموعه ای از کتاب ها در شماره 315 است. او معتقد است مطلب چاپ شده مخاطب را نه تنها با نقد کتاب روبه ­رو نمی کند بلکه او با نقد نویسنده مواجه می شود که آن را دست انداختن و مسخره کردن آدم ها می داند و این کار ادبی نیست و به ادبیات کمکی نمی کند و نمی­تواند الگوی مناسبی برای کودکان و نوجوانانی باشد که قرار است در آینده نقد بنویسند. گروه بررسی نشریات انعکاس نظر مخالف عروسک را در نشریه از نکات مثبت آن می داند ولی با سیما غفوری هم نظر است.

معرفی و نقد کتاب

سایر مطالب این بخش به معرفی و نقد کتاب های گوناگون می پردازد که نقاط ضعف و قوت کتاب­ها از نویسندگان مختلف بیان می شود. خواننده از نقدهایی که به ظرافت نوشته شده است لذت و بهره می­ برد.

-در شماره 315، مخاطب با 18 ترجمه و 5 تالیف روبه­ رو می شود.

-در شماره 316، 7 ترجمه و 2 تالیف وجود دارد.

-در شماره 317، 10 ترجمه و 7 تالیف دیده می شود.

در کل در این بخش، تعداد 49 کتاب شامل 35 ترجمه و 14 تالیف است. از کتاب های معرفی شده  تعداد 22 کتاب ضعیف اعلام شده و بقیه مورد تایید عروسک هستند. کتاب های معرفی و نقد شده اکثرا ترجمه­ اند.

در مجموع کارگاه کتاب کودک بخش خواندنی، آموزنده و جذاب نشریه عروسک سخنگوست.

مطالب ارسالی

بخش عمده مطالب عروسک سخنگو به استثنای بخش "کارگاه کتاب کودک" در واقع از مطالب ارسالی مخاطبین نشریه تشکیل می شود. آثار ارسالی شامل داستان، نقاشی، شعر، یادداشت، دل­نوشته، خاطرات، گزارش، معرفی کتاب، فیلم و نمایش هستند. آثار ارسالی مانند سایر بخش­ ها، در صفحات غیر ثابت به چاپ رسیده ­اند و در برخی موارد رده سنی آثار مشخص نشده است. حال به بررسی اکثر این بخش­ ها پرداخته می شود.

داستان

در بررسی سه شماره از عروسک سخنگو، بخش داستان عمده نوشتار را به  خود اختصاص داده است. تعداد 21 اثر با عنوان "داستان"، 6 اثر با عنوان های "زنگ انشا"، "یک هو نویسی های یسنا" و "داستان های مدرسه­ ی سونای" هر کدام دو اثر و 4 اثر مربوط به خاطرات داستانی یک کتاب دار روستایی است. دلیل نام گذاری­ های مختلف در خصوص داستان مشخص نیست و صرفا موجب شلوغی صفحه فهرست و سر در گمی مخاطب می شود. عروسک می تواند با موضوع بندی مطالب، از شلوغی صفحه فهرست بکاهد و مخاطب نیز به راحتی بتواند موضوع های مورد نظر را بیابد.

در عروسک چند نمونه داستان دنباله دار دیده می شود مانند شماره 316 داستان «گورباچف» و شماره 317 «روزنگاری های یک ام اسی». به طور معمول در داستان­ های دنباله دار نخست خلاصه ­ای از شماره­ های قبل آورده می­شود، به ویژه آن که عروسک دو ماه­نامه است؛ تا مخاطبی که برای اولین بار مجله به دستش رسیده است در جریان شماره­ های قبل قرار گیرد و از سوی دیگر یادآوری برای مخاطبان دائمی عروسک باشد.

شعر

در شماره های بررسی شده جمعا 24 شعر که اکثرا ارسالی هستند و برخی به سبک هایکوست دیده می شود. از این تعداد در شماره 315، تعداد دو شعر، شماره 316، 9 شعر و در شماره 317، 13 شعر وجود دارد.  از آمار مشخص است میزان شعر در این بخش در تعادل نیست.

شعر با درون­مایه­ های عاطفی، اجتماعی و تفریحی است و به طور پراکنده با سرکلیشه­ های مختلف مانند «شعر اول»، «شعر» و عنوان «شعر» در سراسر مجله دیده می شود. مخاطب در صفحه فهرست با یک شعر از عاطفه روبه ­رو می شود در حالی که شعر از سهراب سپهری است و عاطفه مطلب طنزی در این مورد نگاشته است. اشکال به صفحه فهرست برمی گردد.

از نکات مثبت این بخش داشتن شعر ترجمه با ترجمه قابل قبول است که مخاطب با شعر سایر ملل نیز آشنا می شود.

در مجموع نسبت به حجم مطالب نشریه، شعر با اقبال کمتری روبه ­روست. با توجه به وسعت گستره مخاطب عروسک بیشتر شعرها مناسب گروه سنی نوجوان است. در حالی که  هر نشریه می بایست تمامی گروه ­های سنی مخاطبان خود را برای موضوع های مختلف در نظر داشته باشد.

نقاشی های ارسالی

نقاشی های ارسالی مخاطبین در گروه های سنی مختلف خردسال، کودک و بزرگ­سال در سراسر مجله به صورت پراکنده به چشم می خورند. در شماره های بررسی شده مجموعا 184 نقاشی ارسالی چاپ شده که  به شرح زیر است:               

   94 ، اثر در گروه سنی خردسال زیر 6 سال

        57 ، اثر در گروه سنی 7 تا 12 سال

        18 ، اثر در گروه سنی 12تا 18 سال            

         7 ،  اثر در گروه سنی 21 تا50 سال

o    تعداد 4 اثر بی نام و 4 اثر بدون ذکر گروه سنی است.

o   در میان نقاشی های ارسالی کوچکترین مخاطب 5/2 سال و بزرگترین 50 سال دارد.

o   در شماره ی 316 ، تعداد 9 نقاشی از پوریا آبخشک از رشت چاپ شده است.

o   در شماره ی 317 ، تعداد 4 اثر از رها رحیمیان پور در سنین 2 ،3، 4 و 6 سالگی اش به چاپ رسیده است. همان طور که    قبلا اشاره شد نشریه از آرشیو خود استفاده می کند.

درمجموع چاپ نقاشی­ ها به صورت سیاه و سفید فاقد زیبایی شناسی است و کارآیی آن صرفا برای تشویق مخاطب جهت دیدن نقاشی با نام خودش در مجله است. چاپ نقاشی های ارسالی اکثرا بدون هماهنگی با متن در سراسر مجله به وضوح دیده می شود. پیشنهاد می ­شود عروسک تدبیر دیگری برای چاپ نقاشی های ارسالی بیندیشد. شاید با تقسیم بندی نشریه به گروه های سنی خردسال،کودک، نوجوان و بزرگ­سال نقاشی های هماهنگ با گروه سنی در بخش خود قرار گیرند و این مسئله کمتر به چشم بیاید

معرفی کتاب

بخش معرفی کتاب در دو قسمت به طور پراکنده در عروسک به چشم می­ خورد که شامل معرفی کتاب از سوی مخاطبان و عروسک است. بررسی کتاب­ های معرفی شده از سوی عروسک، در بخش «کارگاه کتاب کودک» آمده است. 

در شماره های بررسی شده تعداد 23 کتاب از سوی مخاطبین معرفی شده که 6 اثر ترجمه و 17 اثر تالیف است. از نظر شناسنامه، دربخش «کارگاه کتاب کودک» اطلاعات دقیق تری ارائه شده است. گروه سنی برای کتاب ها ذکر نشده ولی از متن و تحلیل مشخص می شود بیشتر مناسب گروه سنی نوجوان است.

چاپ تصاویر روی جلد کتاب ها در کنار معرفی کتاب کار ارزنده ای است اما بهتر است وضوح بیشتر و اندازه تصاویر بزرگ­تر باشند. در معرفی کتاب­ ها ژانر آثار ذکر نشده است. ژانر و دسته بندی رمان ها از متن مشخص می­شود. با ذکر ژانر کتاب ها مخاطب به تدریج با انواع آن آشنا می شود.

عروسک به دو مورد معرفی کتاب از سوی مخاطبین پاسخ داده است. در شماره 315، پاسخ به تحلیل «کتاب گورستان» و در همین شماره  پاسخ به معرفی کتاب «من پنیرم» است.

در مجموع ارائه معرفی کتاب از سوی مخاطبین کار ارزنده ایست زیرا آنان را تشویق به خواندن و نوشتن می ­کند.

یادداشت

در شماره های بررسی شده بخشی از مجله به «یادداشت» اختصاص دارد.

این بخش در شماره 315، دارای سرکلیشه تصویری و نوشتاری است. ولی عروسک در دو شماره دیگر از این رویه پیروی نکرده و صرفا به سرکلیشه نوشتاری اکتفا کرده است. یادداشت ها با چهار عنوان دیده می شوند که شامل «یادداشت های روزانه»، «یادداشت های پراکنده»، «یادداشت های پرکنده تهمینه» و «یادداشت های پسا زیرزمینی» هستند.

گرچه از نقطه نظر مطبوعاتی به دلیل بیان تجربه شخصی، نوشتار یادداشت است، به جز یادداشت های روزانه، علت تغییر عنوان­ ها برای سایر یادداشت­ ها مشخص نیست. از سوی دیگر تمامی یادداشت های روزانه مربوط به سال 91 است.

مخاطب انتظاردارد با مطالب به روزتری روبه رو شود.

 عروسک معمولا برای مطالب ارسالی از میان متن، عنوان انتخاب می­کند مانند شماره 316 صفحه96، «زیر زل یک فنجان قهوه سرد» و نمونه ­های بسیاری دیگر. عروسک می تواند از مخاطبین بخواهد برای نوشته خود "عنوان" انتخاب کنند.

در شماره­ های 316 و 317، مطلبی با عنوان «روزنگاری های یک ام اسی» آمده است باید در نظر داشت هر گونه لقب دادن ( ام اسی)، به بیمار مبتلابه صحیح نیست.

گزارش و گفت­ وگو

در صفحات گوناگونی از مجله‌ی «عروسک سخنگو» مصاحبه‌هایی است که همگی ترجمه هستند.

-در شماره‌ی 315 در صفحه‌ی 14، مصاحبه‌ای با گرتا تونبرگ، فعال نوجوان محیط زیست مشاهده می شود. این مصاحبه درواقع گردآوری چند مصاحبه است که این نکته، به شکل زیرنویس در ابتدای مطلب آمده. در گزینش از مصاحبه‌های گوناگون و تدوین این گزارش، مانور روی سه موضوع قابل تشخیص است: افسردگی‌، تحصن در مقابل پارلمان و حرف زدن با سکوت.

-در شماره‌ی 316 صفحه‌ی 42، مصاحبه‌ای مفصل از گرتا تونبرگ در 7 صفحه دیده می­شود. بخش‌هایی از این مصاحبه، تکرار مصاحبه‌ی مندرج در شماره‌ی قبلی است. منبع مصاحبه‌ ذکر نشده است. نام مترجم مصاحبه‌ها نیاز بود که درج شود. چند اشتباه ویرایش نیز در مطلب دیده می‌شود. از سوتیتر استفاده‌ی به‌جایی شده اما یک سوتیتر، در پایان جمله نقطه دارد و یکی ندارد. عموما سوتیتر از قواعد تیتر پیروی می‌کند و نیاز به نقطه ندارد. در بخشی هم می‌خوانیم که مجری برنامه به طعنه به پدر گرتا می‌گوید: «زن خانه‌دار شدی؟» این جمله به‌وضوح حاوی کلیشه‌ی جنسیتی است.

-در شماره‌ی 317 صفحه‌ی 44، مصاحبه‌ای را از مگ مدینا، نویسنده، در خود جا داده است. نام مصاحبه‌کننده، مترجم و منبع مصاحبه ذکر شده که این احترام به مخاطب را می‌رساند. بهتر بود که به شکل پانویس، ذکر می‌شد که آیا کتاب وی در ایران هم به چاپ رسیده است یا نه؟

در شماره‌ی 317 صفحه‌ی 46، مصاحبه‌ی دیگری از مگ مدینا است. بهتر بود نام مترجم ذکر می شد. خوشبختانه، منبع مصاحبه در این مطلب دیده می شود.

-در شماره‌ی 317 صفحه‌ی 85، خواننده با مصاحبه‌ای از نویسنده‌ی برگزیده‌ی جایزه‌ی نیوبری، ویرا هیراناندانی، روبه ­رو است. این مطلب، درواقع یک گزارش از مصاحبه است. نام مترجم این گفت‌وگو ذکر نشده است. جا داشت که به شکل پانویس، خواننده‌ی مطلب در جریان قرار می‌گرفت که آیا کتاب این نویسنده هم در ایران ترجمه و منتشر شده است یا خیر. نقطه‌ی قوت این مطلب، استفاده‌ی به‌جا از سوتیترهای مناسب است.

در مجموع، مصاحبه‌های مندرج در این مجله، می‌تواند با اطلاعاتی تکمیلی برای مخاطب فارسی زبان، همراه و برای او جذاب شود. ذکر نام مترجم و منبع هم خوب است تا در شکل پروتکلی، در تمام مصاحبه‌ها رعایت شود. موضوع دیگر این که به جاست تا در شماره‌های مجله، گفت‌وگوهای داخلی هم انجام و منتشر شود.

گزارش­ های ارسالی کودکان
در بررسی سه شماره 4 گزارش دیده می شود که 3 گزارش مربوط به رفتن دانش آموزان یک دبستان به سیرک است. کودکان به توصیف نمایش­ هایی که در سیرک بوده پرداخته اند.  یک گزارش درباره ­ی تجربه ­ی آمپول زدن که در واقع یک خاطره است.

بررسی نشان می دهد

در بیان نکات مثبت عروسک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  هدف اصلی عروسک اصرار به خواندن، داشتن خلاقیت و نگاهی نو با فعال سازی ذهن مخاطب برای نوشتن است

  عروسک دارای ارتباط قوی دو سویه با مخاطبین خود در مناطق مختلف است

        اکثر مطالب نشریه را مطالب ارسالی تشکیل می دهند و به همین دلیل عروسک مخاطب محور است

عروسک در چاپ نظرات انتقادی که به مطالب مجله وارد می شود صداقت دارد

نوع نقد عروسک در اکثر موارد تنها مطرح کردن ایراد و اشکال نیست بلکه با راهنمایی و آموزش همراه است که این کار ، بی پرده و بدون تعارف و ملاحظه انجام می شود

عروسک تقریبا در همه پاسخ ها سعی دارد تا خود و نوع نگاهش را به مخاطب معرفی و با لحن بسیار صمیمانه ای با مخاطبانش ارتباط برقرار کند

        درنهایت عروسک با تمام مشکلات در حوزه مطبوعات هنوز مستقل عمل کرده و بدون آن که دست به دامان آگهی شود، دردوران سخت تهیه کاغذ در کار خود استمرار دارد

پیشنهادها

گروه بررسی نشریات پس از بررسی، ذکر مطالبی را لازم می داند:

·      به دلیل وسعت گستره­ ی مخاطبان عروسک و از طرفی حجم بالای مطالب، بهتر آن است که نشریه به گروه­ های سنی کودک، نوجوان و بزرگسال تقسیم شود تا مخاطبان به راحتی بتوانند به آثار ارسالی) داستان، شعر، نقاشی و...) مطابق با گروه سنی خود که در نشریه به چاپ می­رسد دست یابند. علاوه بر آن سایرگروه های سنی هم می توانند از مطالب هر قسمت استفاده کنند.

·     عروسک مطالب خود را موضوع بندی کند تا صفحه فهرست از شلوغی فاصله بگیرد و مخاطب به راحتی مطالب مورد نظر را  بیابد.

·     عروسک در کنار مطالب ارسالی داخل مجله، مشخصات کامل مخاطب را منعکس می کند برای پرهیز از شلوغی صفحه فهرست دیگر لزومی به انعکاس آن در این صفحه نیست.

·     به طور معمول برای داستان های دنباله دار خلاصه ای از قسمت های گذشته در ابتدای صفحه به چاپ می رسد تا مخاطبی که برای اولین بار مجله به دستش رسیده است در جریان شماره­ های قبل قرار گیرد؛ علاوه بر آن یادآوری برای مخاطبان دائمی باشد. این امر با توجه به دو ماهنامه بودن عروسک ضروری است.

·      در نشریه هر بخش سرکلیشه مشخصی داشته باشد تا مخاطب بتواند به راحتی با دیدن سرکلیشه به موضوع انتخابی خود دست یابد. با توجه به ارتباط صمیمانه عروسک با مخاطبین خود، می تواند برای طراحی نشان ویژه مجله به آن­ها فراخوان دهد و از همان به عنوان سرکلیشه با موضوع های مختلف نیز استفاده کند.

·      عروسک معمولا عنوان مطالب را از داخل نوشتار مخاطبان انتخاب می کند. بهتر آن است عروسک از مخاطبین بخواهد تا خود عنوانی برای نوشتارشان انتخاب کنند.

·      عروسک با یک یا چند جمله از آثار ارسالی داستان جمعی می سازد که کاری بس دشوار است. خیلی از جمله­ ها به هم مربوط نمی شوند، خط داستانی ندارند و خواندن آن از حوصله مخاطب خارج است. عروسک می ­تواند داستان جمعی را به داستانک جمعی تبدیل کند تا داستان مدار خود را حفظ کرده و مخاطب از خواندن آن لذت ببرد.

·      توجه به زییایی شناسی نشریه، می تواند جذب مخاطب بیشتری را به همراه داشته باشد عروسک فاقد زیبایی شناسی است.

·      گرچه عروسک می خواهد از تکراری بودن فرم فاصله بگیرد، در نظر داشته باشد که هر گونه تغییر لطمه ای به تعاریف ژورنالیستی نشریه وارد نکند.

سخن آخر

عروسک تنها نشریه ایست که با دقت نظر و مسئولانه دست نوشته و آثار ارسالی مخاطبین را خوانده و با صبوری به آن­ها پاسخ می دهد. پاسخ ها در خود، آموزش و رهنمودهایی برای خوانش بیشتر و نوشتن بهتر به همراه دارند. عروسک همواره امیدوار است بتواند نویسندگانی زبده با خلاقیت و نوآوری پرورش دهد.

گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک به مسئولین عروسک خسته نباشید می گوید و امیدوار است  شاهد تغییراتی در ساختار نشریه باشد.

در پایان متذکر می شویم گروه قصد داشت پس از بررسی، نشستی با مسئولین نشریه داشته باشد و سئوالات و ابهاماتی را که برای اعضا مطرح بود با آنان در میان بگذارد. متاسفانه با توجه به شرایط کنونی( بیماری کوید 19) این مهم امکان پذیر نشد. امید است در آینده ای نه چندان دور امکان برگزاری این نشست فراهم شود.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

تابستان 1399

گزارش بررسی رشد کودک

  با یاد و نام او

  گزارش بررسی

مطالب برتر ماه­نامه رشد کودک

شماره های 1( مهر)، 2 ( آبان)، 3 (آذر) 1398

            

سازمان پژوهش و  برنامه ریزی آموزشی

دفتر انتشارات کمک آموزشی

گروه بررسی نشریات

 شورای کتاب کودک

 بهار 1399

در این گزارش علاوه بر معرفی قسمتهای برتر سه شماره رشد کودک در سال 1398، مقایسه ای با سه شماره از مطالب برتر نشریه در سال 1396 نیز انجام گرفته است.

ماه­نامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع ­رسانی رشد کودک

(دوره ­ی بیست و ششم)ویژه آمادگی و پایه­ ی اول دبستان

زیر نظر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دفتر انتشارات کمک آموزشی

مدیرمسئول: دکتر مسعود فیاضی

سردبیر: مهری ماهوتی

مدیر داخلی: مریم سعید خواه

ویراستار: شراره وظیفه شناس 

طراح گرافیک: روشنک فتحی

نشانی: تهران، خیابان کریم­خان زند، خیابان ایرانشهر شمالی

صندوق پستی: 6588-15875

تلفن: [phone]

www.roshdmag.ir : وبگاه 

[e-mail] رایانامه:

 تیراژ:  میانگین 460000

 توزیع:  در سطح مدارس

 ماه­نامه رشد کودک

نشریه آموزشی، تحلیلی و اطلاع­ رسانی رشد کودک مدیرمسئول دکتر مسعود فیاضی، سردبیر مهری ماهوتی در مدت سال تحصیلی منتشر می شود. گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک، بررسی شماره­ های 1(مهرماه)، 2 (آبان ماه) و 3 (آذر ماه) سال 1398 را در دستور کار خود قرار داده است.

ویژگی ظاهری

نشریه رشد کودک ویژه­ ی آمادگی و پایه اول دبستان، در قطع 20×28 با شماره، تاریخ انتشار، شناسنامه، نشانی اینترنتی، 32 صفحه، چهار رنگ، در رنگ های شاد، و بهای 21000 ریال به چاپ می­رسد.

مطالب نشریه شامل سرمقاله، داستان، شعر، سرگرمی، دانستنی، معرفی کتاب و ایران شناسی است.

جدول شماره 1: توزیع فراوانی تفکیک موضوعی سه شماره رشد کودک 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

جدول تنوع موضوعی نشریه را نشان می­دهد که مناسب مخاطب است. بیشترین موضوع، به داستان با 36.3% سپس سرگرمی با 21.2% تعلق دارد.

گزارش مطالب نشریه

گزارش مطالب نشریه، بر اساس معیارهای ارزیابی گروه، پس از بررسی، در دو بخش مطالب برتر و مطالب مثبت ارائه می شوند. برای انتخاب مطالب برتر، وجه مشترک تمامی بخش­ها، نوآوری و بکارگیری شگردهایی مانند آشنایی زدایی، ساختارشکنی، زیبایی شناسی و. . . در ارائه هر یک از موضوع هاست.

مطالبی که مسئولین نشریه به آن توجه داشته اند از نکات مثبت نشریه است ولی به دلیل عدم تطبیق با معیارهای گروه در زمره مطالب برتر قرار نگرفته و در ردیف مطالب مثبت جای می گیرند.

 مطالب برتر بر اساس سرکلیشه ها شامل داستان، قصه، مثل تو و میچ و موچ است.

مطالب برتر

داستان

در 3 شماره بررسی شده جمعا تعداد 36 داستان دیده می شود. داستان ها شامل داستان تصویری، داستانک، داستان تصویری بدون کلام، کمیک استریپ و نمایشنامه هستند. از میان داستان های ارائه شده  8 داستان برتر شناخته شده اند. داستان های برتر با سرکلیشه های "قصه"، "مثل تو" و عنوان "میچ و موچ" هستند که هر یک به طور جداگانه تحلیل می شوند.

قصه

داستان ها با سرکلیشه "قصه" در سه شماره بررسی شده وجود دارند که هر سه برتر شناخته شده اند.

- در شماره 1، داستان "دنبال هم" با موضوع شکار و زنجیره غذایی حیوانات و درونمایه محیط زیستی از زنجیره غذایی حیوانات و نقش انسان و شکار در به هم ریختن این زنجیره طبیعی سخن می گوید. داستان دارای آغاز و پایانی مناسب است، سیر زنجیره ای را برای بقای حیوانات به خوبی نشان می دهد و ساختار جذابی را رقم می زند. چنین ساختاری به کودک اجازه می دهد تا در ذهن خود ماجرای داستان را مرور کند و از نقطه پایان دوباره به ابتدا برود و داستان را تکرار کند.

- در شماره 2، داستان "لطفا خوش­حالی" با موضوع خوش­حالی و درونمایه روان­شناختی- اجتماعی-تفریحی است. داستان از به دست آوردن خوش­حالی با چیزهای کوچک و دیدن دقیق آنچه در اطرافمان است و می تواند ایجاد خوش­حالی کند سخن می گوید. نویسنده در قالب داستان به مخاطب نشان می دهد که بیشترین خوش­حالی وقتی ایجاد می شود که برای دیگران ایجاد خوش­حالی می کنیم. 

- در شماره 3، داستان "خانه" با موضوع سفر و درونمایه عاطفی- روانشناختی از تجربه سفر و دلتنگی می گوید. داستان دارای آغاز و پایانی مناسب است و رابطه علت و معلولی مناسب در ساختار منسجم داستان به خوبی مشاهده می­شود. شخصیت ها اجزا یک خانه هستند درست مثل اعضا یک خانواده. انعکاس دلتنگی آن­ها به خاطر دوری از یکدیگر در داستان به زیبایی به نمایش گذاشته شده است.

مثل تو

در هرسه شماره، داستان های تصویری با سرکلیشه "مثل تو" و موضوع های «شروع مدارس و دغدغه مواجهه با معلم و پذیرفته شدن»، «رعایت نوبت و زورگویی» و «مسخره کردن دیگران» و درونمایه­ های اجتماعی- روان­شناختی آمده اند. نویسنده به سادگی در قالب داستان راه و رسم رفتار با دوستان در مدرسه را به مخاطب نشان می دهد. این که در متن از زبان گربه­ ها استفاده شده و سپس معنی و مفهوم آن ادا می شود متن را لطیف و به دنیای کودکانه بیشتر نزدیک می کند. بازی با نام آواهای میو، بازی شیرین و لذت بخشی شده است که باورپذیری و فانتزی بودن را هم­زمان به خواننده القا می کند. سوال های پایانی داستان کودک را وادار به تفکر و گفتگو می کند. تصاویر ساده، مرتبط با متن و مناسب گروه سنی مخاطب است.

میچ و موچ

در هرسه شماره، داستان تصویری های بدون کلام با عنوان "میچ و موچ" دیده می­شوند. این داستان­ها در شماره های 2 و 3 به دلیل طرح موضوع آرامش بخش بودن خواندن کتاب و محبت دوطرفه بین دو همسایه برتر دیده شده­ اند. تصاویر گویا و شخصیت های جذاب این داستان ها و ارتباط بین آن­ها که هر بار قصه ای را روایت می کند، به خوبی می تواند با کودک ارتباط برقرار کند. مخاطب با دیدن تصاویر و روایت داستان به خوبی منظور نویسنده را دریافت می نماید.

ببین و بساز (سرگرمی)

سرگرمی با سرکلیشه ببین و بساز، در شماره1، با عنوان "روباه گِلی" و در شماره 2، با عنوان "بازی پیچ پیچی" برتر شناخته شده اند.

روباه گِلی

 در این کاردستی کودک می­تواند با کمی گِل حیوانات انگشتی درست کرده، آن را رنگ کند و از نمایش با آن لذت ببرد. مراحل اجرای کاردستی به ترتیب در عکس ها نشان داده شده است که به کودک در ساخت آن کمک می رساند. کاردستی  مهارت دست ورزی و خلاقیت کودک را  افزایش می دهد.

بازی پیچ پیچی

سرگرمی با عنوان «بازی پیچ پیچی» بازی دونفره ای است که باعث افزایش دقت و تمرکز کودک می شود و علاوه بر آن نشاط آور است. این بازی برد و باخت ندارد و برای جبران خطا بازیکن ­ها می بایست بار دیگر بازی را انجام دهند. تصاویر مستند و گویاست که از ویژگی این بخش است.

جدول شماره 2- مطالب برتر سه شماره رشد کودک 1398

موضوع	داستان	سرگرمی	درصد مطالب برتر	مطالب کل نشریه
مطالب نشریه	36	21	57	99
مطالب برتر	8	2	10	10
درصد	22.2%	9.5%	17.5%	10%

داستان با 22.2% بیشترین مطالب برتر را به خود اختصاص داده است. در کل10% از مطالب نشریه برتر شناخته شده اند.

جدول شماره 3- مقایسه مطالب برتر سه شماره از نشریه رشد کودک سال های 1396 و 1398

مطالب برتر	جمع کل مطالب	جمع	علمی	گزارش	سرگرمی	شعر	داستان	موضوع
22.3%	94	21	4	1	4	6	6	مطالب برتر 1396
10.1%	99	10	0	0	2	0	8	مطالب برتر 1398

با مقایسه مطالب برتر نشریه رشد کودک در  سال 1396، تعداد مطالب برتر کمتر از نصف شده است.

مطالب مثبت

مطالب مثبت نشریه بر اساس سرکلیشه شامل "دوست من"، "بازی، ورزش، شادی"، "یک کار تازه" و " ایران ما" است که به تحلیل هر یک پرداخته می شود.

دوست من (سرمقاله)

از سه شماره بررسی شده سرمقاله ­های شماره 1 و 2 نشریه با سرکلیشه "دوست من" در زمره مطالب مثبت قرار گرفته­ اند.

-در شماره 1، به مناسبت بازگشایی مدارس، سردبیر در مورد ترس کودک از رفتن به مدرسه سخن می گوید و با او همدلی می کند. بهتر بود جمله پایانی در سرمقاله آورده نمی شد.

- در شماره 2، نویسنده قهر و آشتی کودکان را که معمولا در مدارس بین آن ها پیش می آید بیان می کند و برای آشتی کردن به کودک راهکار نشان می دهد. بهتر بود در این سرمقاله هم سردبیر از جمله پایانی صرف نظر می کرد.

بازی، ورزش، شادی

بازی های حرکتی با عنوان های "رد پا بازی"، "فوتم کن"، "توپ را بگیر" و "بازی بادکنکی" توجه نشریه را به بازی های حرکتی نشان می دهد که از نکات مثبت آن است.

رد پا بازی

 بازی حرکتی با سرکلیشه "بازی، ورزش، شادی" و عنوان "رد پا بازی" علاوه بر افزایش حرکت و فعالیت کودک، نشاط آور است.

فوتم کن

این بازی به تمرکز کودک می افزاید بازی به سادگی قابل اجرا و وسایل آن در دسترس است.

یک کار تازه (آزمایش علمی)

آزمایش علمی با سرکلیشه "یک کار تازه" در شماره 2، با عنوان "بادکنک سنگین" به طور ساده و قابل اجرا به مخاطب نشان می دهد که هوا دارای وزن است.

ایران ما (ایران شناسی)

نشریه از پشت جلد، برای آشنایی کودکان با مناطق مختلف ایران استفاده کرده است. این بخش مزین به سرکلیشه "میهن زیبای ما- ایران ما" است. در شماره ­های بررسی شده استان های بوشهر، خراسان رضوی و کهگیلویه و بویر احمد دیده می شوند که تصویرگر با استفاده از تکنیک کلاژ و خمیر، مخاطب را با انواع لباس های محلی، صنایع دستی، محصولات و محیط زندگی آنان آشنا می کند.

-در شماره 1، دو شغل اصلی استان بوشهر، نخلداری و ماهیگیری به تصویر کشیده شده که کار گروهی را نشان می‌دهد. در قسمت پایین صفحه با طرح سوالی کودک را تشویق به بیان دیده های خود در تصویر می کند که در جهت افزایش هوش کلامی مخاطب است. این قسمت به دور از نگاه جنسیتی است.

جدول شماره 4- مطالب مثبت سه شماره رشد کودک 1398

موضوع	سرمقاله	سرگرمی	ایران شناسی	آزمایش علمی	جمع مطالب مثبت	مطالب کل نشریه
مطالب نشریه	3	21	3	3	30	99
مطالب مثبت	2	4	3	1	10	10
درصد	66.6%	19%	100%	33.3%	33.3%	10%

10% از مطالب مثبت هستند که توجه نشریه را به این مطالب نشان می دهد.

پیشنهادها

نشریه برای ارتقاء کیفی می تواند به نکات زیر توجه کند:

-استفاده از داستان ترجمه به تدریج کودک را با سایر فرهنگ ها آشنا می کند و مهارت دگر پذیری او را افزایش می دهد.

-استفاده از ادبیات کهن کودک را با قصه های عامیانه آشنا می سازد.

سخن آخر

بررسی نشان می­دهد مطالب برتر نشریه رشد کودک در سال 98 در مقایسه با سال 96 به کمتر از نصف کاهش و مطالب مثبت آن افزایش یافته است.گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک امید دارد با کمی دقت نظر بیشتر در نوع ارائه مطالب، کیفیت نشریه ارتقاء یابد. گروه به مسئولین نشریه خسته نباشید می گوید و آرزومند موفقیت آنان است.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

بهار 1399

گزارش بررسی رشد نو آموز

با یاد و نام او

گزارش بررسی مطالب برتر

ماه­نامه رشد نوآموز

شماره های 1( مهر)، 2(آبان)، 3(آذر) 1398

      

 سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

دفتر انتشارات کمک آموزشی

گروه بررسی نشریات

 شورای کتاب کودک

بهار 1399

در این گزارش علاوه بر معرفی قسمت­های برتر سه شماره رشد نوآموز در سال 1398، مقایسه ای با سه شماره از نشریه در سال­های 1395 و 1396 از نظر مطالب برتر نیز انجام گرفته است.

این گزارش برای ارائه به مسئولین نشریه رشد نوآموز و پدید آورندگان است.

ماه­نامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع ­رسانی رشد نوآموز

(دوره ­ی سی و ششم )  برای دانش آموزان پایه های دوم و سوم دبستان

زیر نظر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دفتر انتشارات کمک آموزشی

مدیرمسئول: دکتر مسعود فیاضی

سردبیر: افسانه گرمارودی

ویراستار: شراره وظیفه شناس

طراحی گرافیک: فریبا بندی

نشانی: تهران، خیابان کریم­خان زند، خیابان ایرانشهر شمالی، پلاک 266

 صندوق پستی6581-15875

تلفن: [phone] 

www.roshdmag.ir وبگاه:

  [e-mail]پیام نگار:

شمارگان: 700000

توزیع: در سطح مدارس کشور

ماه­نامه رشد نوآموز

نشریه آموزشی، تحلیلی و اطلاع­ رسانی رشد نوآموز، مدیرمسئول مسعود فیاضی و سردبیر افسانه گرمارودی، در طول سال تحصیلی منتشر می شود. گروه نشریات شورای کتاب کودک، بررسی شماره­ های 1(مهرماه)، 2 (آبان ماه) و 3 (آذر ماه) سال 1398 را در دستور کار خود قرار داده است.

ویژگی ظاهری

نشریه رشد نوآموز ویژه­ ی دانش آموزا ن پایه ­های دوم و سوم دبستان، در قطع 20×28 با شماره، تاریخ انتشار، شناسنامه، نشانی اینترنتی، 32 صفحه، چهار رنگ، در رنگ های شاد، و بهای 21000 ریال در سطح مدارس توزیع  می شود و در اختیار  دانش آموزان قرار می گیرد. 

مطالب نشریه شامل سرمقاله، داستان، شعر، سرگرمی، دانستنی، گزارش و سایر مطالب آموزشی است.

جدول شماره 1: توزیع فراوانی تفکیک موضوعی سه شماره رشد نو آموز 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

با توجه به جدول، نشریه از تنوع موضوعی برخوردار است. بیشترین درصد به بخش سرگرمی با 33.7% و سپس داستان  با 17.1% اختصاص دارد.

گزارش مطالب نشریه

گزارش مطالب نشریه، بر اساس معیارهای ارزیابی گروه، پس از بررسی، در دو بخش مطالب برتر و مطالب مثبت ارائه می شوند.

برای انتخاب مطالب برتر، وجه مشترک تمامی بخش­ها، نوآوری و بکارگیری شگردهایی مانند آشنایی زدایی، ساختارشکنی، زیبایی شناسی و. . . در ارائه هر یک از موضوع ­هاست.

مطالب مثبت مطالبی هستند که مسئولین نشریه به آن توجه داشته اند که از نکات مثبت نشریه است ولی به دلیل عدم تطبیق با معیارهای گروه در زمره مطالب برتر قرار نگرفته و در ردیف مطالب مثبت جای می گیرند.

مطالب برتر

داستان

در شماره­ های بررسی شده تعداد 16 داستان شامل داستان تصویری، نمایشنامه، داستان تصویری بدون کلام، داستانک و کمیک استریپ دیده شده اند. از میان این داستان ها 2 داستان برتر و 2 داستان دارای نکات مثبت هستند که به تحلیل هر کدام در جای خود پرداخته می شود.

-در شماره1، پشت جلد مجله، داستان تصویری بدون کلام با عنوان و موضوع "مطالعه" و درون­مایه شناختی- اجتماعی، داستانی را در 6 قاب تصویری مجزا روایت می­کند. تصاویر واضح و گویا به خوبی قادر به روایت داستان است و سیر منطقی آن را به پیش می برد. کودک با تصاویر ارتباط برقرار کرده و خود داستان را روایت می کند.

-در شماره 2، داستان "ناودان های آوازخوان" با سرکلیشه «قصه»، موضوع شادی و هماهنگ بودن و درون­مایه تفریحی است. نویسنده با استفاده از ادبیات شفاهی به بازآفرینی شعر کودکانه «بارون میاد شرشر» پرداخته است.  شعرها بین متن داستان گنجانده شده و مفرح شدن داستان را فراهم آورده است. خواندن اشعار کوتاه، روان و آهنگین کودک را به وجد می آورد. در متن داستان کودک ارتباطات اجتماعی با اطراف خود و همسایه ها را فرامی گیرد. تصویر به کمک متن آمده و آن را تکمیل می کند. بارش باران آدم ها را به شور، نشاط، تحرک و گفت­گو با یکدیگر واداشته است. حرکت و جنب و جوش ذات این داستان است و درهم شدن آواها در انتها به یکپارچگی می انجامد.

جدول شماره2- مقایسه مطالب برتر سه شماره رشد نوآموز سال 1395 و 1396و 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

جدول مقایسه ای مطالب برتر سه شماره از رشد نوآموز در سال های 95 و 96 و 98 تغییرات فاحش مطالب برتر این نشریه نسبت به سال های قبل را نشان می دهد.

مطالب مثبت

مطالب مثبت شامل "داستان"، "دانستنی"، "محیط زیست"، "بازی حرکتی" و  "بخش ارتباطی" است که به تحلیل هر موضوع پرداخته می شود.

داستان

-در شماره1، داستان "قصه گنج" با موضوع «در جستجوی خوشحالی» و درون­مایه «شناختی روان­شناختی» است. راوی داستان، همان شخصیت اصلی، کودکی است که خاطره یا داستانی را به سادگی روایت می کند. داستان دارای روساخت و ژرف ساخت است. مخاطب  از روساخت آن لذت می برد و در ژرف ساخت به فکر فرو می­رود تا او هم خوشحالی را در محیط اطراف خود بیابد. ژرف ساخت داستان به مخاطب می گوید که چقدر از خوشی های اطرافمان غافلیم و آن­ها را نادیده می گیریم.

-در شماره 3، داستان "چرا بترسم" با موضوع «اعتماد به نفس و پافشاری برای ایجاد دوستی» و درون­مایه «روان­شناختی» است. سادگی خط سیر داستان، استفاده از صدا آواها، پاسخ های متفاوت برای سوالی تکراری  در داستان و همچنین به نمایش گذاشتن یک دوستی معصومانه موجب جذابیت داستان شده است.

ایران شناسی

بخش ایران شناسی نشریه با سرکلیشه "ایران ما" و سه مطلب درباره استان های مازندران، گلستان و خراسان شمالی ارائه شده است. 

مطالب با ساختاری منسجم، زبان معیار یک دست به ارائه گزارشی همراه با اطلاعات جامع و دقیق و تصاویر مستند پرداخته است. مشخص شدن موقعیت جغرافیایی استان های فوق بر روی نقشه این فرصت را به مخاطب می دهد تا با آن بیشتر آشنا شود.

در این مجال نویسنده با استفاده از قصه ­ها و افسانه ­های محلی، یک رسم یا باور اجتماعی، بازی، غذاهای محلی و  اطلاعاتی از استان مورد نظر در اختیار مخاطب قرار داده است.

هر یک از این محورها با یک میان تیتر از هم جدا شده اند. اما در مورد معرفی رسم و باور اجتماعی هر استان به جای استفاده از میان تیتری دقیق و گویا از میان تیتری با عنوان"راستی!" استفاده شده است که اگرچه  می تواند به کنجکاوی مخاطب و علاقه اش به ادامه خواندن منتهی شود، به دلیل ناهمخوانی با دیگر میان تیترها و همچنین معیار های ژورنالیستی اندکی به ساختار مطلب لطمه می زند.

از سوی دیگر نشریه در شماره های 2 و 3، با سرکلیشه "طبیعت قشنگ" به معرفی طبیعت ایران در زمینه حیات وحش و جاذبه ­های طبیعی ایران نیز پرداخته است. از نکات مثبت این بخش توجه به گردشگری و ایران گردی است.

دانستنی

نشریه در شماره های بررسی شده در صفحه ثابت 32 با سرکلیشه "یک اختراع ساده" و عنوان های "قچ و قچ و قیچی"، "پیچ و مارپبچ" و "چکش" به گوناگونی این ابزار و کاربرد آن­ها می پردازد. در شماره­­ های مهر و آذر ماه تاریخچه ای کوتاه، برای آشنایی کودکان با این ابزار آمده است.

برای درک بیشتر و عمیق تر مخاطب، بهتر است منبع آن ذکر شود تا کودک در صورت تمایل در باره آن تحقیق کند. استفاده از تصاویر مستند به درک بیشتر مخاطب می انجامد.

نکته­ی مثبت این بخش، معرفی ابزار با ارائه اطلاعات ساده، کاربردی و مفید است.

محیط زیست

در شماره1، مطلب با سرکلیشه "طبیعت قشنگ" و "عنوان زباله کم­تر، محیط تمیزتر" در صفحات 14 و 15 به مسائل محیط زیستی می پردازد.

هدف، آموزش حفظ محیط زیست با مشارکت دانش آموزان و انتقال آموخته­ ها به خانواده­ ها در راستای استفاده از کیسه های پارچه ای به جای کیسه های پلاستیکی است. از نکات مهم متن، بالا بردن سطح آگاهی و دانش محیط زیستی، پرورش خلاقیت و روحیه مشارکتی و قابلیت اجرایی آموخته­ هاست.

ورزش

در شماره های 1 و 3، معرفی بازی های حرکتی با سرکلیشه "یک، دو، حالا بدو" در صفحات ثابت 16 و 17 دیده می شوند که کودک را تشویق به این دست بازی­ها می نماید. بازی­ها ساده و قابل اجرا، در فضای دبستان یا هر محیط دیگری است.

بازی­های حرکتی باعث شادی و نشاط کودک می شوند. این بازی­ها برد و باخت ندارند و کودکان از انجام آن لذت می برند. وجود عکس در این بخش، اجرای بازی را تسهیل می­کند.

 بخش ارتباطی

بخش ارتباطی با عنوان "داستان ناتمام"مشاهده می­شود. نشریه برای این بخش دست به کار تازه­ای زده است. بدین ترتیب که برای تشویق مخاطبین به نوشتن، با یک جمله از کودک می خواهد آن را ادامه دهد و داستانی خلق کند. تصاویر هماهنگ با متن به کمک داستان نویسی کودک آمده است. از نکات مثبت این قسمت پرداختن به موضوع هایی است که در عین سادگی قابلیت توصیف دارند و می­توانند دنیای تخیل مخاطب را پرورش داده و ذهن او را به چالش بکشانند.

1398    جدول شماره 3- مطالب مثبت سه شماره رشد نوآموز

موضوع	داستان		ایران شناسی	محیط زیست	دانستنی	بازی حرکتی	ارتباطی	جمع	جمع کل مطالب
تعداد		16	5	1	6	2	6	36	89
مطالب مثبت		2	5	1	3	2	6	19	19
درصد		12.5%	100%	100%	50%	100%	100%	52.7%	21.3%

طبق جدول، بعضی از موضوع ها در هر سه شماره بررسی شده مثبت دیده شده اند. در کل 21.3% از مطالب نشریه در جایگاه مثبت قرار گرفته­ اند.

پیشنهادها

برای ارتقاء کیفی مجله به چند نکته اشاره می­شود:

-در بخش شعر، نشریه می تواند از شعرهای ارسالی مخاطبین نیز استفاده کند.

- توجه به گونه ادبیات کهن پیوندی است بین کودک گذشته و امروز.  

-خواندن داستان های ترجمه نگاه، دامنه شناخت و ادراک کودکان را فراخ تر و چند جانبه تر می کند و به آنان  فرصتی می دهد تا  دگر پذیرتر شوند. نشریه فاقد داستان ترجمه است.

سخن آخر

بررسی نشان می دهد بسامد کمی به مطالب برتر اختصاص دارد و بیشترین مطالب، در ردیف مطالب مثبت قرار دارند. گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک با آرزوی موفقیت برای مسئولین نشریه رشد نوآموز،  امیدوار است تمامی مطالب نشریه در جایگاه برتر قرار گیرند.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

بهار 1399 

گزارش بررسی رشد نوجوان

با یاد و نا م او

                    گزارش بررسی

       

        مطالب برتر ماهنامه رشدنوجوان  

شماره های 1 ( مهر)،2 (آبان) و 3 (آذر) 1398

                   

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

بهار 1399

.

در این گزارش علاوه بر معرفی قسمت­های برتر و مثبت سه شماره رشد نوجوان در سال 1398، مقایسه ای با سه شماره از نشریه در سال­های 1395 و 1397 از نظر مطالب برتر و مثبت نیز انجام گرفته است.

این گزارش برای ارائه به مسئولین نشریه رشد نوجوان و پدید آورندگان است.

 

ماه­نامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع­ رسانی رشد نوجوان

(دوره سی و هشتم) برای دانش آموزان دوره ی اول متوسطه

زیر نظر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دفتر انتشارات و فن­ آوری آموزشی

مدیرمسئول: مسعود فیاضی

سردبیر: علی اصغر جعفریان

مدیر داخلی: زهره کریمی

ویراستار: سارا قدیمی

طراح گرافیک: میترا چرخیان

نشانی: تهران، خیابان کریم­خان زند، خیابان ایرانشهر شمالی

صندوق پستی: 6583-15875

تلفن: [phone] 

www.roshdmag.ir وبگاه:

[e-mail]رایانامه:

شمارگان به طور متوسط: 180،000

توزیع: در سطح مدارس

ماه­نامه رشد نوجوان

نشریه آموزشی، تحلیلی و اطلاع­ رسانی رشد نوجوان، مدیرمسئول مسعود فیاضی، سر دبیر علی اصغر جعفریان، در طول سال تحصیلی منتشر می شود. _{شماره های} مورد بررسی 1 (مهر)، 2( آبان) و 3 ( آذر) 1398 است.

ویژگی ظاهری

نشریه رشد نوجوان برای دانش ­آموزان دوره اول متوسطه، در قطع 28×20، چهار رنگ، در رنگ های شاد، با شماره، تاریخ انتشار، شناسنامه، نشانی اینترنتی، 48 صفحه و بهای 23000 ریال منتشر و در مدارس توزیع می­شود.

مطالب نشریه شامل سرمقاله، داستان، شعر، سرگرمی، دانستنی، معرفی نویسندگان و کتاب، مطالب دینی، ایران شناسی، گزارش و سایر مطالب آموزشی است.

جدول شماره 1- توزیع فراوانی موضوع سه شماره نشریه رشد نوجوان

1398

(به دلیل بالابودن تعداد ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن برخی از آنها، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

جدول نشان می دهد مسئولین نشریه با برنامه ریزی مطالب را انتخاب می کنند. اکثر مطالب انتخابی مورد علاقه نوجوان است. تنوع موضوعی، سبب جذب مخاطب می شود که حاکی از شناخت اوست. بخش طنز مجله با نام ضد زنگ مناسب مخاطب است ولی به دلیل رعایت تعادل آماری در جدول قرار ندارد.

گزارش مطالب نشریه

گزارش مطالب نشریه، بر اساس معیارهای ارزیابی گروه، پس از بررسی، در دو بخش مطالب برتر و مطالب مثبت ارائه می شوند. برای انتخاب مطالب برتر، وجه مشترک تمامی بخش­ها، نوآوری و بکارگیری شگردهایی مانند آشنایی زدایی، ساختارشکنی، زیبایی شناسی و. . . در ارائه هر یک از موضوع­ هاست.

مطالب مثبت مطالبی هستند که مسئولین نشریه به آن توجه داشته اند که از نکات مثبت نشریه است ولی به دلیل عدم تطبیق با معیارهای گروه در زمره مطالب برتر قرار نگرفته ­اند و در ردیف مطالب مثبت جای می گیرند.

هر دو دسته از مطالب در نشریه رشد نوجوان بر اساس سرکلیشه­ ها دسته بندی و سپس تحلیل می شوند. مطالب برتر شامل "مهارت­های زندگی"، "دانستنی­ها" و "رمان آشنا" و مطالب مثبت مشتمل بر "داستان"، "پاتوق"، "گزارش"، "مشاغل"،  "جهان ورزش"، "ایران ما" و "ضد زنگ" هستند.

مطالب برتر

مهارت های زندگی

این بخش با سرکلیشه "مهارت زندگی" سه مطلب درباره­ ی مهارت­ها برای مخاطب نوجوان منتشر کرده است.

-در شماره 1، نویسنده در بدو مطلب، نخست با عنوان"درخت زندگی خود را بکشیم" دست به ارائه تعریفی از مهارت­های زندگی می زند:"مهارت های زندگی مهارت هایی هستند که ما را برای رابطه بهتر با دیگران، حل مشکلاتمان و هدفمند کردن زندگی آماده می کنند."

نویسنده پس از این تعریف، درباره مهارت خودشناسی یا خودآگاهی توضیح داده و آن را با دغدغه های روز نوجوان هم چون مسئله انتخاب رشته پیوند می زند. این نوشتار با تشویق مخاطب به کشیدن تصویر"درخت زندگی" یک راهکار عملی در اختیار مخاطب نوجوان قرار می دهد.

-در شماره 2، مطلب با عنوان "اگر من جای او بودم" مهارت همدلی معرفی می شود. در این نوشتار، همدلی توانایی ایجاد رابطه صمیمانه با دیگری از طریق گذاشتن خود به جای دیگری و درک احساسات دیگری، تعریف شده است.

-در شماره 3، "دوستی ماندگار" از "پل های رابطه"و"موانع رابطه" سخن گفته شده است.

در مجموع ارائه "توضیح دقیق"، "خوب گوش کردن"، توجه به "زبان بدن"، "رازداری" و "کمک کردن" از جمله پل های رابطه معرفی شده اند و"مسخره کردن"، "پرخاش" و "قضاوت کردن" نیز از جمله موانع رابطه برشمرده شده است. نویسنده در انتهای مطلب خواننده نوجوان را به بررسی پل­ها و موانع رابطه در یک ارتباط دوستانه در طول یک روز فرا می خواند. استفاده از عکس علاوه بر این که به متن سندیت می بخشد، در مطالب مربوط به مخاطب نوجوان مناسب تر از تصویرگری است.

دانستنی­ها

مخاطب، در صفحه­ ی پشت جلد با مطالب دانستنی مواجه می شود. صفحه‌ی پشت جلد، یکی از صفحات کلیدی در مجله است چرا که معمولا به‌سرعت دیده می‌شود. اغلب جنس کاغذی متفاوت با صفحات داخلی دارد و این امتیاز دیگر این صفحه است. مجلاتی که دغدغه‌ی اختصاص این صفحه به آگهی را ندارند، هوشمندانه است که محتوایی خاص و ترجیحا تصویری و سریع‌خوان برای این صفحه در نظر بگیرند. مجله‌ی «رشد نوجوان» همین روش را در پیش گرفته.

-پشت جلد شماره1، به تصاویر و توضیحاتی از وسایل تکنولوژیک مبتنی بر «اثر فوتوالکتریک» اختصاص داده شده و «آفتاب پر انرژی» عنوان دارد. طبق توضیح وسط صفحه، در ساخت این وسایل، از قبیل سلول نوری، صفحه‌های خورشیدی، آبگرمکن خورشیدی، دوربین‌های دیجیتال و... از فرمولی فیزیکی استفاده شده تا نور با تابش بر سطح فلزی، الکترون‌ها را کنده و جریانی الکتریکی ایجاد کند.

توضیح علمی و ساده‌ی «اثر فوتوالکتریک» در وسط صفحه، تصاویری واضح از فناوری‌های مبتنی بر آن اثر، توضیح مختصر ولی گویای نحوه‌ی کارکرد آن فناوری مبتنی بر اثر در رنگ و فرم ارائه‌ای مناسب، به واقع تحسین‌برانگیز است.

-پشت جلد شماره 2، مطلب با عنوان «نیمه‌رساناها در زندگی» است. در توضیح علمی و ساده‌ی وسط صفحه، ابتدا تعریفی از نیمه‌رسانا همراه با مثال ارائه و سپس مصادیق آن در زندگی روزمره برشمرده شده است. تصاویری مناسب و گویا از فناوری‌های مورد استفاده در زندگی روزمره که نیمه‌رسانا هستند در صفحه دیده می شود. خلوتی صفحه، رنگ و فونت مناسب و مختصر و مفید بودن، از ویژگی‌های این صفحه است.

-عنوان پشت جلد شماره 3 "معادله‌های ریاضی در زندگی" است. اختصاص پشت جلد به موضوع معادله‌های ریاضی، جسورانه به نظر می‌رسد. در وسط صفحه، ادعای کاربرد ریاضی در زندگی مختصر و واضح طرح  شده است. بعد در دسته‌بندی‌هایی از علوم، تصاویری و توضیحاتی از کاربرد ریاضی در آن آورده شده است. همه‌ی این‌ها صفحه را شلوغ نکرده و تناسب متن و تصویر و سفیدخوانی، رعایت شده است. خوشفکری پشت طراحی این صفحه به وضوح قابل درک است.

در مجموع، ایده و اجرای پشت جلد مجله‌ی «رشد نوجوان» تحسین‌برانگیز است. محتوای علمی، به دور از پیچیدگی و با زبانی ساده ارائه شده، رنگ‌ها  مناسب انتخاب شده و صفحه را به دام شلوغی نینداخته است.

معرفی کتاب

معرفی کتاب با سرکلیشه "رمان آشنا" در صفحه های ثابت به چاپ می رسد. این بخش که از سه الی چهار قسمت تشکیل شده، به معرفی سه کتاب به همراه نویسنده آن پرداخته است. قسمت ها شامل خلاصه ای از کتاب، نظر سایر نویسندگان درباره نویسنده کتاب، زندگی نامه و حرف های نویسنده است.

این روش معرفی، مخاطب را تشویق به تهیه کتاب و آشنا شدن  با نویسنده آن می کند. توجه به ادبیات جنگ و طنز  با ارائه شیوه جدید و تصویر کاریکاتوری از نویسنده حس و حال خوبی به این بخش داده است.

جدول شماره 2- توزیع فراوانی مطالب برتر سه شماره رشد نوجوان 1398

موضوع	مهارت های زندگی	دانستنی	معرفی کتاب	مطالب برتر	کل مطالب
مطالب نشریه	3	13	11	27	148
مطالب برتر	3	3	3	9	9
درصد	100%	23%	27.2%	33.3%	6%

در بین مطالب برتر نشریه رشد نوجوان بخش مهارت های زندگی 100% دارای مطالب برتر است سایر موضوع ها درصد کمتری از مطالب برتر را به خود اختصاص داده اند. در کل میزان درصد مطالب برتر در رشد نوجوان چشمگیر نیست.

 جدول شماره 3- مقایسه مطالب برتر سه شماره رشد نوجوان در سال­های  1395، 1397و 1398

(به دلیل بالابودن تعداد ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن برخی از آنها، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

جدول مطالب برتر رشد نوجوان را در سال های 95، 97 و 98 نشان می دهد. مطالب برتر رشد نوجوان سال 98 در مقایسه با سال های قبل به پایین ترین میزان نزول کرده است.

مطالب مثبت

همان طور که گفته شد مطالب مثبت شامل "داستان"، "پاتوق"، "گزارش"، "مشاغل"،  "جهان ورزش"، "ایران ما" و "ضد زنگ" است که به تحلیل آن پرداخته می شود.

داستان

در 3 شماره بررسی شده تعداد 13 داستان مشاهده می شود از میان آن­ها یک داستان با عنوان "تک تیرانداز" و 3 کمیک استریپ مثبت شناخته شده­اند.

-در شماره 3، داستان "تک تیرانداز" با موضوع جنایات داعش و درو­نمایه اجتماعی است. داستان توسط شخصیت اصلی روایت می شود. آغاز داستان جذابیت کافی برای دنبال کردن دارد. عمده ترین ویژگی داستان تصویرسازی ذهنی است که نویسنده در آن موفق بوده است. داستان مناسب سن مخاطب و تصویرها هماهنگ با متن هستند.

کمیک استریپ

کمیک استریپ با سرکلیشه "تاریخ علم" آمده است. نوع پردازش جدید به مطالب علمی و تاریخ آن در قالب کمیک استریپ می­تواند انگیزه خواندن این گونه مطالب را در مخاطب افزایش دهد. استفاده از تصاویر کارتونی و تصویرگری جذاب از ویژگی های مثبت این بخش است. ایرادهایی دیده می شود که این بخش در زمره مطالب برتر قرار نمی گیرد.

- در شماره 1، مطلب با عنوان "سقوط آزاد" تاربخ آزمایش سقوط آزاد گالیله از روی «برج پیزا» در کنار تصویر برج، سال 1951 ذکر شده که تاریخ صحیح آن 1651 است.

-در شماره 2، با عنوان "نور هم خم می شود!" در قاب دوم آمده است: نظریه نسبیت عام نظریه جدید مکانیک نیوتنی را نقض می کند که اشتباه است. نظریه نسبیت عام درواقع نظریه نیوتن را تکمیل می کند.

-در شماره 3، با عنوان "سرعت واقعی نور" در صفحه دوم، قاب سوم سرعت نور220 کیلومتر بر ثانیه ذکر شده است که 220 هزار کیلومتر بر ثانیه صحیح است.  

فونت بسیار ریز، بمباران اطلاعاتی و حجم بالای مطلب در هر قاب می تواند برای مخاطب خسته کننده باشد.

پاتوق(بخش ارتباطی)

 بخش ارتباطی  با سرکلیشه­ ی "پاتوق" و عنوان­های "حرفهای شما" در شماره های 1 و 3 و "رسیده های آبان" در شماره 2 دیده می شود.

این بخش شامل پیام ها و درخواست­های نوجوانان، متن های ادبی، شعرو داستان های ارسالی است. نوجوانان از شهرهای مختلف با مجله در تماس و ارتباط هستند. پیام نگار و شماره پیامک مجله به عنوان راه­های ارتباطی برای ارسال متن و داستان چاپ شده است.
نشریه به نیاز نوجوان برای دیده شدن، ایجاد ارتباط دو سویه، برانگیختن حس لیاقت و ارزشمندی،گرفتن پاسخ­ از سوی مجله و خلاقیت در شیوه ی ارائه ی مطلب توجه نشان داده است.

ایران ما

در شماره­های بررسی شده مطالب با سر کلیشه "ایران ما" و رو تیتر «آسمان خراش های تاریخی ایرانی» از قدمت بلند مرتبه سازی و پیشرو بودن ایرانی ها در ساخت بناهای بلند، سخن می­گوید.

-در شماره 1، نوشتار با عنوان"گنبد سلطانیه" به بزرگترین گنبد آجری جهان در میان آسمان خراش­های کهن­سال ایرانی پرداخته است. تصاویر استفاده شده و متن، اطلاعاتی از این بنای کهن را برای آشنایی بیشتر مخاطب نشان می دهد.

-در شماره 2، با عنوان "مناره­ های شهر آفتاب" به بلندترین ورودی کهنسال مسجد جامع شهر یزد اشاره شده است. پرداختن به علاقمندی مردم شهر به بلند مرتبه سازی، استفاده از کاشی های رنگارنگ و هندسی در طراحی بنا، استحکام مناره ­ها در مهار فشار و سنگینی ایوان بزرگ سر در، از نکات مفیدی است که در این مطلب آورده شده است. توجه به نگهداری و مرمت آثار پیشینیان از سوی مردم و تشکیل گروهی به نام "حامیان مسجد جامع یزد" از نکات مثبت و تاثیر گذار برای مخاطب می باشد که حضور مردم را در انجام کارهای نیک پر رنگ­تر به نمایش در آورده است. تصاویر با متن ارتباط مستقیم دارند.

-در شماره 3، با عنوان" شمس العماره" به نخستین آسمان خراش تهران و نماد قاجاری می­ پردازد که روی دیوار آن با تصاویر سربازان منقش شده است. اطلاعات مفیدی درمورد هدف از ساخت بنا، اوضاع و احوال پایتخت و برگزاری مراسم رسمی همچون سلام نوروزی داده شده است. استفاده از تصاویر واقعی از این بنا با مطالب هماهنگی دارند.

در مجموع این بخش مخاطب را با معماری کهن­ ایران آشنا کرده و اطلاعات مفیدی به او می دهد.

آشنایی با مشاغل

نوشتار با سرکلیشه­ ی "مشاغل" در شماره های 2 و 3 برای آشنایی مخاطب با شغل های مختلف درج شده است.

- در شماره 2، نویسنده ­ی "انتخاب سرنوشت ساز" با زبان خاص نوجوان دهه هشتاد و لحن نزدیک به حال و هوای این گروه سنی، موضوع مهم انتخاب رشته را در چهار بخش کوتاه، مفید و حرفه ای بیان می­کند.

-در شماره3، ادامه مطلب "انتخاب سرنوشت ساز" بدون عنوان آمده است. این مطلب به شکل مشارکتی با حضور چند تن از دانش آموزان و به صورت جلسه پرسش و پاسخ چاپ شده است. استفاده از شیوه پرسش و پاسخ با حضور دانش آموزان و بیان نظراتشان از ویژگی های مفید و این مطلب است.

با توجه به سرکلیشه، عنوان مطلب و موضوع آن، نویسنده قصد دارد هدایت تحصیلی و انتخاب رشته را از ابتدای سال تحصیلی پیش روی دانش­ آموز قرار داده و با مشارکت وی و استفاده از دنیای مجازی مورد علاقه نوجوان، او را در این مورد آگاه سازد و در انتخاب سرنوشت ساز یاری دهد.

تصاویر مطابق با متن و زبان روان است. دانش آموز با متن ارتباط می­ گیرد و به خوانش آن علاقه نشان می دهد.

جهان ورزش

در بخش ورزش از میان شماره­ های بررسی شده، مطلب باعنوان "باشگاه زندگی" در شماره 3، مثبت دیده شده است.

موضوعی که نویسنده به آن پرداخته از جمله جاذبه ­هایی است که نوجوانان و جوانان امروزی را به خود مشغول کرده است. در این قسمت به زندگی قهرمانان ورزشی ایرانی وغیر ایرانی که در کشورهای مختلف با داشتن زندگی معمولی و انجام کارهای طاقت فرسا به مقام قهرمانی رسیده اند اشاره شده است. اطلاعات، گرچه تکراری، اما کاربردی است و مقایسه زندگی سخت تعدادی از قهرمانان دنیا با قهرمانان کشورمان سبب توجه بیشتر خواننده شده است. نویسنده خاطر نشان می­کند چگونه با استفاده از فرصت­ها در سخت ترین موقعیت­ ها می توان به موفقیت دست یافت. از تصاویر مستند جهت معرفی ورزشکاران قهرمان استفاده شده است.

گزارش     

در شماره­ های بررسی شده گزارش در صفحات ثابت با سرکلیشه "گزارش" آمده است. از بین سه شماره فقط گزارش در شماره 1، در ردیف مطالب مثبت قرار می گیرد که تحلیل آن در زیر مشاهده می شود:

-در شماره 1، عنوان گزارش «دم، نگه، بازدم» است. این گزارش، در چهار صفحه و با موضوع شناخت و مدیریت اضطراب نگاشته شده است. نکته قابل توجه در این گزارش "کسب مهارت در مدیریت خود" است. گزارش، با مصاحبه با متخصص ترکیب شده و اطلاعاتی علمی ارائه می‌دهد. مصاحبه با نوجوانان بدون فاش کردن هویت، گزارش را صمیمی و زبان آن را به زبان نوجوانان نزدیکتر می‌‌کند. انتخاب موضوع در ماه مهر، انتخابی هوشمندانه و مبتلابه است.

خواندن این گزارش نه فقط برای نوجوانان، که برای معلمان هم حقیقتا راهگشاست.

ضد زنگ(مطالب طنز)

نشریه صفحات میانی را که صفحه­ های کلیدی هستند به مطالبی با نام ضد زنگ اختصاص داده است. مطالب متنوع با زبان طنز در این بخش، زنگ تفریحی برای نوجوان است. نشریه مخاطب خود را می شناسد و به ضرورت استفاده از طنز  برای او آگاه است.              

جدول شماره  4-توزیع فراوانی مطالب مثبت سه شماره نشریه رشد نوجوان 1398

(به دلیل بالابودن تعداد ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن برخی از آنها، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

جدول نشان می دهد مطالب طنز با (43.1%) و پس از آن بخش ارتباطی (36.4%) بیشترین درصد مطالب مثبت را به خود اختصاص داده است.

جدول شماره5- مقایسه مطالب مثبت سه شماره رشد نوجوان در سال­های  1395، 1397و 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

با مقایسه مطالب مثبت نشریه در سال های 95، 97 و 98 مشخص است درصد مطالب مثبت رشد نوجوان در

سال 98 با 64.1% بیشترین درصد را به خود اختصاص داده است.

پیشنهادها

برای ارتقاء کیفی مجله به چند نکته اشاره می شود:

-در بخش شعر، نشریه می­تواند از شعرهای ارسالی مخاطبین که به حال و هوای نوجوانان نزدیک­تر است نیز  استفاده کند.

- توجه به گونه ادبیات کهن پیوندی است بین مخاطب گذشته و امروز و او را به گذشته خود نزدیک می کند.

-خواندن داستان های ترجمه نگاه، دامنه شناخت و ادراک نوجوان را فراخ تر و چند جانبه تر می کند و به آنان  فرصتی می دهد تا  دگر پذیرتر شوند. نشریه فاقد داستان ترجمه است.

سخن آخر  

پس از بررسی سه شماره از نشریه رشد نوجوان، مشخص است بر خلاف سال گذشته، از میزان مطالب برتر کاسته شده و مطالب مثبت نشریه افزایش یافته است. گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک آرزومند ارتفاء کیفی هر چه بیشتر مطالب نشریه است.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب  کودک

تابستان 1399

گزارش بررسی رشد دانش آموز

گزارش بررسی مطالب برتر

ماه­نامه رشد دانش آموز

شماره های 1( مهر)، 2(آبان) و 3(آذر) 1398

      

سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

دفتر انتشارات کمک آموزشی

گروه بررسی نشریات

 شورای کتاب کودک

بهار 1399

در این گزارش علاوه بر معرفی قسمتهای برتر و مطالب مثبت سه شماره رشد دانش آموز در سال 1398، مقایسه ای با سه شماره از نشریه در سال  1396 و 1397 نیز انجام گرفته است.

ماه­نامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع رسانی رشد دانش آموز

(دوره ­ی سی و هشتم)  برای دانش آموزان پایه های چهارم، پنجم و ششم دبستان

زیر نظر سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دفتر انتشارات کمک آموزشی

مدیرمسئول: دکتر مسعود فیاضی

سردبیر: مرجان فولادوند

ویراستار : مرضیه طلوع

طراحی گرافیک: مهدیه صفایی نیا

نشانی: تهران، خیابان کریم­خان زند، خیابان ایرانشهر شمالی، پلاک 266

 صندوق پستی6589-15875

تلفن: [phone] 

www.roshdmag.ir وبگاه:

  [e-mail]پیام نگار:

شمارگان: 850000

توزیع: در سطح مدارس کشور

ماه­نامه رشد دانش آموز

نشریه آموزشی، تحلیلی و اطلاع ­رسانی رشد نوآموز، مدیرمسئول دکتر مسعود فیاضی، سردبیر مرجان فولادوند، در طول سال تحصیلی منتشر می شود. گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک شماره­ های 1(مهرماه)، 2 (آبان ماه) و 3 (آذر ماه) سال 1398 را در دستور کار خود قرار داده است.

ویژگی ظاهری

نشریه رشد دانش آموز ویژه­ ی دانش آموزان پایه های چهارم، پنجم و ششم دبستان، در قطع 20×28 با شماره، تاریخ انتشار، شناسنامه، نشانی اینترنتی، 32 صفحه، چهار رنگ، در رنگ های شاد،  بهای 21000 ریال، در اختیار دانش آموزان مدارس قرار می گیرد. 

مطالب نشریه شامل سرمقاله، داستان، شعر، سرگرمی، دانستنی، گزارش و سایر مطالب آموزشی است.

جدول شماره 1: توزیع فراوانی تفکیک موضوعی سه شماره رشد دانش آموز 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

 جدول نشان می دهد نشریه از تنوع موضوعی بهره­ مند است. تعادل در استفاده از موضوع های مختلف دیده می شود. بیشترین درصد به داستان و سرگرمی با 20.5% اختصاص دارد که مناسب مخاطب است.

گزارش مطالب نشریه

گزارش مطالب نشریه، بر اساس معیارهای ارزیابی گروه، پس از بررسی، در دو بخش مطالب برتر و مطالب مثبت ارائه می شوند. برای انتخاب مطالب برتر، وجه مشترک تمامی بخش ­ها، نوآوری و بکارگیری شگردهایی مانند آشنایی زدایی، ساختارشکنی، زیبایی شناسی و. . . در ارائه هر یک از موضوع­ هاست.

مطالب مثبت مطالبی هستند که مسئولین نشریه به آن توجه داشته اند که از نکات مثبت نشریه است ولی به دلیل عدم تطبیق با معیارهای گروه در زمره مطالب برتر قرار نگرفته و در ردیف مطالب مثبت جای می گیرند.

مطالب برتر شامل سرمقاله، داستان، گزارش، مهارت های زندگی، محیط زیست و ورزش است.

مطالب برتر

سرمقاله

نشریه صفحه‌ی 1 خود را به‌طور ثابت به «یادداشت سردبیر»، ذیل همین سرکلیشه اختصاص داده‌ که به قلم سردبیر مجله، مرجان فولادوند است. در شماره‌های بررسی شده از هنر تصویرگری تصویرگران متفاوتی استفاده شده است.

-در شماره‌ی 1، عنوان یادداشت سردبیر «یه کمی دیوانه‌بازی!!» است. یادداشت، با زبانی صمیمی و بسیار نزدیک به مخاطبش، در عین رعایت احترام، موضوع تخیل و نقش آن در پیشرفت دنیا را پیش کشیده و چنان عرصه را برای تخیل باز گذاشته که مخاطب، خودش را محق و عامل به تخیل فرض کند. در تصویرگری مطلب هم فضا و خطوط منحنی تصویر، ایده‌ی مطلب را کاملا همراهی می‌کند.

-در شماره 2، سرمقاله تحت عنوان «قورباغه‌هایتان را قورت ندهید!» در خود جا داده است. زبان صمیمی، طنز موجود در متن، شرح موقعیت گفت‌وگوی دو دوست و طرح موضوع مبتلا­به دانش‌آموزان، همگی از ویژگی‌های این یادداشت است. تصویرگری آرامش را در برخورد با مشکلات منتقل می‌کند.

-در شماره‌ی ۳، «راز بزرگ متقلب‌ها!» در صفحه‌ی ‌یادداشت سردبیر رشد، جا خوش کرده است. موضوع «تقلب» موضوع آشنای دانش‌آموزان است. اما این یادداشت، فقط به متقلبان نمی‌پردازد بلکه به‌طور هوشمندانه‌ای تسکین‌دهنده‌ی دل تقلب‌نکنندگان هم هست به نحوی که فکر نکنند از قافله‌ی زرنگ‌بازی عقب‌مانده‌اند. از سوی دیگر، یادداشت کوتاه ولی چنان عمیق و به‌جا نوشته شده است که احتمالا هر خواننده‌ای، با هر سن و سالی، به روزهای دانش‌آموزی خود برمی‌گردد و احوال خود در آن موقعیت را بازمی‌سنجد. تصویرگر یادداشت، با طرحی کارتونی و پر از شوخی، تلاش کرده تا زهر نوشته را بگیرد.

داستان

در 3 شماره بررسی شده تعداد 15 داستان شامل داستان تصویری، نمایشنامه، داستان تصویری بدون کلام، داستانک و کمیک استریپ دیده شده اند. از میان آن 3 داستان برتر هستند که به تحلیل آن­ها پرداخته می شود.

-در شماره 1 داستان با عنوان "ماجراهای توپ سفید خال خالی " با درونمایه  اجتماعی  روا­نشناختی دیده می شود. توپ سفید شخصیت اول سه داستان مجزا از هم است. موضوع و درونمایه در هر سه داستان یکی است، تنهایی و نیاز به انگیزه برای حرکت در جهت مثبت زندگی چیزی است که در شخصیت ­های داستان دیده می شود و توپ تلنگری است تا در آن­ها ایجاد انگیزه نماید و نویسنده در این کار موفق عمل کرده است. مخاطب با شخصیت توپ همراه می شود و می آموزد تا به اطرافیان خود دقیق تر نگاه کند و در قبال آن­ها احساس مسئولیت داشته باشد. داستان دارای ساختار قابل قبولی است و گره ­های داستانی به موقع اتفاق می افتند. معرفی شخصیت داستان با وجود کوتاه بودن داستان­ها به خوبی از طریق کنش­ها و به طور غیرمستقیم انجام می­گیرد.

-در همین شماره داستان "روباه و کلاغ قصه گو" با موضوع فریب و درونمایه تفریحی، بازآفرینی داستان روباه و کلاغ است. نویسنده نخست از داستان «روباه و کلاغ» وام گرفته و سپس بازآفرینی می کند. کلاغ در دنیایی مدرن زندگی می کند، کتاب می خواند و پیتزا سفارش می دهد و چون کتاب می خواند باهوش است و می تواند به خوبی از پس روباه برآید. روباه، به نظر کودن می آید و کنش های کلامیش پر است از چاپلوسی و نمی تواند حتی خواسته اش را مستقیم بگوید و هم­چون گذشته با چرب زبانی به خواسته اش برسد، در انتها نادم و پشیمان است. زبان ساده و طنزآمیز داستان موجب کشش آن شده و مخاطب را به راحتی با خود همراه می کند. دنیای داستان به دنیای مخاطب امروز نزدیک است و به همین دلیل مخاطب درگیر ماجراهای داستان شده و آن را دنبال می کند.

-در شماره 3، داستان "ترس کوچکم" با موضوع «سعی در غلبه بر ترس» و درون­مایه روان­شناختی دیده می شود. داستان دارای آغاز و پایانی جذاب است. با ترس و بیرون کشیدن آن از بدن  و حبس او شروع می شود  و با دوستی و دلسوزی با او به پایان می رسد. داستان با وجود بلند بودن برای مخاطب خسته کننده نیست و روند آن جذابیت کافی را برای دنبال کردن دارد. تکرار واژه لولوخورخوره که همیشه مایه ترس کودکان و بازی آن­هاست در داستان مشاهده می شود. شخصیت پردازی مناسب از ترس و لولوخورخوره در داستان دست­مایه شیرینی، جذابیت و حتی طنز داستان شده است. صحنه پردازی هایی چون زیرزمین، گوشه حیاط، زیر خانه های خالی و در جایی نسبتا تاریک، همه و همه فضاهایی است که موجب ترس کودکان می شود و در داستان به خوبی به طنز گرفته شده است. تصاویر، داستان را به خوبی همراهی می کنند.

در مجموع انتخاب مناسب موضوع، نوع پردازش، استفاده از طنز، واژه های خلاقانه و توجه به لذت و هیجان در داستان ها سبب انتخاب آن­ها در زمره داستان های برتر شده است.

گزارش

یکی از سرکلیشه‌های ثابت «رشد دانش‌آموز»، «گزارش» است. گزارش، قالبی ژورنالیستی است که ضمن داشتن اصول، ظرفیت زیادی برای ایجاد خلاقیت دارد.

-در شماره 1، «بیمارستان حیوانات!» گزارشی روشنگر است. گزارشگر به درمانگاه حیوانات در پارک پردیسان تهران رفته و درباره‌ی فعالیت‌های آن مرکز گزارشی تهیه کرده است. ظرافت گزارش در این است که کاملا تفاوت این مرکز با باغ‌وحش، روشن شده است. گزارش به تصاویر مرتبط با مرکز آراسته شده است. مصاحبه‌هایی با مسئول کلینیک، دامپزشک مرکز و نیروهای داوطلب مرکز آمده که به دور از مطول‌گویی، گزارش را عینی‌تر و زنده‌تر کرده است. طریقه‌ی همکاری داوطلبانه با مرکز هم، پیشنهاد مناسب و فرهنگ‌سازی است که در بخشی از گزارش آمده است.

-در شماره 2، گزارش «زباله‌های فضانورد!» درایت­ مندانه، مسئله‌های مهم محیط زیستی با موضوع زباله را مطرح می‌کند و با شیرینی، مقیاس‌هایی برای درک آن به خواننده می‌دهد. بخش‌های مختلفی از گزارش، شکل سؤال و جواب دارد و ریتم تند و خواندنی به خود گرفته. آوردن منبع از ویژگی‌های مثبت این گزارش است. راهکارهای عملی در جهت کم خطر کردن زباله‌ها و  پیشنهادهای مناسب  پایان گزارش آمده است.

-در شماره‌ 3، گزارش با عنوان «سرزمین بچه‌ها!» درباره­ ی «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» است که بچه‌ها را با فضا و فعالیت‌های این نهاد آشنا می‌کند. در این گزارش 4 صفحه‌ای، پس از مقدمه، تک‌تک عناوین کلاس‌ها و کارگاه‌های کانون معرفی شده است که هر کدام می‌تواند جرقه­ای در ذهن خواننده‌ برای پیگیری علاقه خود شود.

 در پایان گزارش یکی از کتاب‌ها و یکی از فیلم‌های بسیار معروف کانون ذکر شده که برگ‌های زرینی از تاریخ کانون را پیش چشم مخاطب، ورق می‌زند. در تصاویر گزارش هم خلاقیت به کار رفته و عکس و تصویرگری، در کنار هم قرار گرفته اند. توضیح کوتاه هر فعالیت کانون، ریتم گزارش را تند کرده و خواندن آن را آسان و لذت‌بخش!

در مجموع، صفحه‌ی گزارش رشد دانش‌آموز، متنوع، دقیق و روزآمد کار می‌کند. زبان و حیطه‌ی شناخت مخاطب خود را می‌شناسد. ترفندهایی برای تند کردن ریتم گزارش به کار می‌گیرد تا خسته‌ کننده نشود. انتخاب فونتی خاص به تشخص این صفحه کمک می‌کند.

مهارت های زندگی

نشریه با سرکلیشه"مهارت های زندگی"،سه موضوع مختلف درباره مهارت های زندگی را مطرح کرده است.

-در شماره ا، با عنوان"از حال بد به حال خوب!"،موضوع تغییر عادت و بهبود زندگی فردی و اجتماعی مخاطب، به همراه یک راهکار عملی یعنی کشیدن"جدول تغییر رفتار"مطرح شده است. هدف این نوشتار و همچنین راهکار عملی ارائه شده، عبارت از بالا بردن مهارت کودک در کنترل رفتارهاست.

-در شماره 2، با عنوان"ورود به دنیای تازه!"، موضوع ارتباط با گروه همسالان است و توضیحی توامان درباره لذت­ها و دشواری­های برقراری یک ارتباط در این گروه داده شده است. علاوه بر آن حاوی یک هشدار درباره عواقب انتخاب های غلط در دوست­یابی است.

در انتهای مطلب کتاب"تاثیرپذیری (خودت باش)"، نوشته "جیم آئور" و ترجمه "برزو سریزدی" از انتشارات صابرین معرفی شده است.

-در شماره 3، با عنوان"تو آدم خاصی هستی!"، نویسنده زندگی در عصر اطلاعات و احتمال تاثیرپذیری منفی کودک از  اطلاعات بدست آمده را توضیح می­دهد. نویسنده در تلاشی ارزنده در پی آن است که این تاثیرپذیری منفی را که با مقایسه اطلاعات و زندگی واقعی توسط کودک رخ می دهد، از بین ببرد. از این رو در پی ارائه اعتماد به نفس به مخاطب است تا با کشف خود در معرض آفات مخربِ برآمده از مقایسه خود و دیگران قرار نگیرد. چندان که مطلب با این جمله به پایان می رسد:"همه آدم ها چیزی در وجودشان برای درخشیدن هست. مال خودت را پیدا کن"

در انتهای این مطلب، برای اطلاعات بیشتر، کتاب"همان ستاره ای باش که هستی"، نوشته "سوزان هی بورا وکیف" و ترجمه "برزو سریزدی" از انتشارات صابرین معرفی شده است.

در مجموع در هر سه مطلب نویسنده با انتخاب زبان و لحنی صمیمانه خواننده را با ضمیر دوم شخص مفرد مخاطب قرار داده است. تصاویر متناسب با متن انتخاب شده اند. نشریه در شماره های 2 و 3 به معرفی یک کتاب مرتبط با موضوع پرداخته است. در این بخش اطلاعات مفید و راهکارهای کاربردی به مخاطب داده شده است.

محیط زیست

 در شماره های بررسی شده سه مطلب درباره ی محیط زیست هستند که دو مطلب آن برتر شناخته شده ­اند.

-در شماره 2 با عنوان "یکی از پیرترین، زیباترین و قوی ترین ایرانی­ها!" به معرفی جنگل های هیرکانی با چهل میلیون سال می پردازد. عنوان مخاطب را تشویق به خواندن مطلب می کند. نکته جالب این که جنگل های هیرکانی در طول این مدت توانسته اند در برابر بلایا و آفت ها از خودشان مراقبت کنند. این مطلب مخاطب را به حفظ و مراقبت از این منبع ارزشمند حیاتی حساس و تشویق می­کند.

-در شماره 3،  با عنوان «گورخر های دریایی کوچولو» کودک علاوه بر آشنایی با نوع ماهی گورخری و زندگی اجتماعی آبزیان با شرایط  محیطی مناسب زندگی موجودات دریایی نیز آشنا می شود. نویسنده  در این مطلب با زبانی ساده، روان و شیرین، کودک و نوجوان را با موضوعات احترام به طبیعت و دوستی با حیوانات و محیط زیست آشنا می سازد. مفهوم صلح و هم زیستی مسالمت آمیز به زیبایی و با شگرد جان بخشی به طبیعت بیان شده است. مطلب علاوه بر انتقال اطلاعات علمی به کودک، ذهن او را برای پذیرش مسئولیت دفاع از طبیعت و مشارکت در فرهنگ سازی آماده می کند.

زبان روان و تصاویر مطابق با متن است. دانش آموز با متن ارتباط می گیرد و از خواندن آن لذت می برد.

ورزش

در شماره های بررسی شده صفحه ورزش را با سرکلیشه ثابت "ورزش- سلامت" پیش رو داریم که تنها در شماره 1 (مهر ماه) برتر دیده شده است.

-در شماره 1، مطلبی با عنوان و موضوع "کوله پشتی" آمده است. مطلب به مشخصات یک کوله پشتی مناسب، نحوه استفاده صحیح و سبُکی و سنگینی آن اشاره دارد. تصاویر با متن هماهنگ است. زبان، روان و صمیمی همراه با طرح پرسش و اطلاعات مفید جذب مخاطب دارد.

مطالب مثبت

مطالب مثبت نشریه شامل «ایران شناسی»، «محیط زیست» و «بخش ارتباطی» است.

ایران شناسی

در نشریه نوشتاری با هدف آشنایی با ایران و سرکلیشه "ایرانشناسی"به چاپ رسیده است. 

در شماره 1، مطلب با عنوان « اول مهر از اول» و موضوعی در خور شروع سال تحصیلی و جذاب برای خواننده است. نوشتار با طرح پرسشی، تاریخچه مدرسه‌های کنونی و روند تاریخی شروع سال تحصیلی را بیان می‌کند. نویسنده به سیستم آموزشی مکتب خانه، مواد درسی دانش آموزان در دوره قاجار و معرفی امیرکبیر بانی مدرسه دارالفنون اشاره دارد.

-در شماره 2، با عنوان "چشم پنج هزار ساله" اطلاعات مفیدی را در باره شهر سوخته و اولین چشم مصنوعی جهان در این شهر، دانشگاه جندی شاپور و برزویه طبیب می دهد.

-در شماره 3، با عنوان" باغ گل میان اتاق !"به تاریخچه، طرح ها و نقش های هنر نفیس فرش  ایرانی و قدیمی ترین فرش کشف شده دوران هخامنشی به نام پازیریک می پردازد.نویسنده مقایسه بافت فرش با لانه عنکبوت تعامل بین طبیعت و زندگی گذشتگان را به ذهن متبادر می سازد. بهتر بود محل نگهداری فرش پازیریک ذکر می شد.

استفاده از تصاویر مستند وکارتونی، زبان روان و شیوا از ویژگی های این بخش است. به دلیل ذکر نکردن منابع در هر سه شماره و تاریخ  نادرست آغاز بازگشایی مدارس اول مهر (1362شمسی) در شماره 1، این بخش، در زمره نکات مثبت قرار می گیرد.

محیط زیست          
در شماره 1، مطلب با عنوان "هیرمان،بازمانده­ ی شیر ایرانی" درباره ی مشخصات علمی شیرایرانی و تفاوتش با شیرهای آفریقایی از نظر ظاهری و ویژگی اخلاقی بیان شده است. مخاطب با خواندن مطلب با خصوصیات شیر ایرانی آشنا می شود. بازگشت دوباره شیر ایرانی به وطن می تواند برای بقای نسل این جانور امید کننده باشد.

بخش ارتباطی (ارتباط با مخاطب)

مطالب ارسالی مخاطبان در سه بخش نقاشی، شعر، داستان با سرکلیشه "آثار شما " و عنوان "ایستگاه بچه ها"  به چاپ رسیده است.

-در شماره مهر ماه نقاشی کودکان بدون داشتن جمله به چاپ رسیده است ولی در شماره های آبان و آذر برای هر نقاشی ارسالی علاوه بر مشخصات ارسال کننده جمله ای کوتاه آورده شده است که مخاطب ارتباط بیشتری با نقاشی ها برقرار می کند. نشریه  از مخاطبان، می خواهد تا با فکر و ایده خود نقاشی کنند.

در بخش شعر و داستان نشریه با استفاده از داستان و شعر نیمه تمام، مخاطب را تشویق می­ کند تا دست به قلم شده، آن­ها را کامل و به مجله ارسال کند. 

در مجموع این بخش علاوه بر چاپ آثار مخاطبین، به آموزش، خلاقیت و تشویق کودکان به داستان نویسی و سرودن شعر توجه نشان داده است.

جدول شماره 2- مطالب برتر سه شماره رشد دانش آموز 1398

موضوع	سرمقاله	داستان	گزارش	مهارت ها	محیط زیست	ورزش	جمع مطالب	کل مطالب نشریه
مطالب نشریه	3	15	3	3	3	3	33	73
مطالب برتر	3	3	3	3	2	1	15	15
درصد	100%	20%	100%	100%	66.6%	33.3%	48.4%	20.5%

جدول، درصد مطالب برتر در هر بخش را نشان می دهد. سرمقاله، گزارش و مهارت ها 100% برتر هستند و مجموعا 20.5% از مطالب برتر دیده شده اند.

جدول شماره 3- مقایسه مطالب برتر سه شماره رشد دانش آموز در سال­های 1396، 1397 و 1398

(به دلیل تعداد بالای ستونهای داده های آماری و خارج از صفحه قرار گرفتن، جدول حذف گردیده است. اما داده ها موجود می باشد.)

 جدول مقایسه ای، مطالب برتر سه شماره از رشددانش آموز در سال های 96، 97 و 98 را نشان می دهد. مطالب برتر نشریه نسبت به سال 96، رشد 3.4% و نسبت به سال 97 افت 1.4% را نشان می دهد.
پیشنهادها

برای ارتقاء کیفی مجله به چند نکته اشاره می کنیم:

-در بخش شعر، نشریه می تواند از شعرهای ارسالی مخاطبین هم که به حال و هوای نوجوانان نزدیک تر است استفاده کند.

- توجه به گونه ادبیات کهن پیوندی است بین کودک گذشته و امروز.

-خواندن داستان های ترجمه نگاه، دامنه شناخت و ادراک کودکان را فراخ تر و چند جانبه تر می کند و به آنان  فرصتی می دهد تا  دگر پذیرتر شوند. نشریه فاقد داستان ترجمه است.

سخن آخر  

بررسی نشان می دهد گرچه مطالب برتر رشد دانش آموز در سال 97 نسبت به سال 96،  3.4% رشد داشته، ولی در سال 98 با افت 1.4% روبه­رو شده است. گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک آرزومند استمرار  ارتقاء کیفی نشریه است.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب  کودک

بهار 1399