گزارش بررسی نشریه آفتاب و مهتاب

                                                                                             

با یاد و نا م او

گزارش بررسی

           نشریه آفتاب و مهتاب

          شماره های 1 ( مهر)،2 (آبان) و 3 (آذر) 1398

                                                               

                                                            

                                                                 

                        

                         

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

پاییز 1398

            

گزارش حاضر بررسی جزء به جزء سه شماره از نشریه آفتاب و مهتاب و برای ارائه به مسئولین نشریات و پدید آورندگان است.

   

 آفتاب مهتاب

نشریه آفتاب مهتاب ضمیمه کودک و نوجوان روزنامه اطلاعات هر هفته روزهای پنجشنبه منتشر می ­شود. شماره های 443،442 و 444 (شهریور 1398) بررسی شده اند.

ویژگی ظاهری

آفتاب مهتاب دارای 8 صفحه، در قطع روزنامه ای، چهار رنگ، به چاپ می رسد. نشریه با تصویرگری در صفحه اول، نامواره خوانا، شماره و مخاطب مشخص دیده می شود. عناوین برخی مطالب به صورت نوشتاری و تصویری بر روی صفحه اول قرار دارند.

برخی از تصاویر نشریه به صورت تصویرگری و برخی دیگر تزیینی و غیر مرتبط با متن است. نام پدید آورنده هر مطلب اعم از نویسنده، مترجم و تصویرگر  مشخص است.

فرمت آخرین صفحه نشریه با بقیه صفحه ها یکسان نیست و فونت آن تغییر کرده است. در این صفحه تقویم تاریخ، جدول، عکس، شعر و پند بزرگان دیده می شود. به نظر می رسد نشریه قصد دارد از طریق تقویم تاریخ، مخاطب نوجوان را با رخدادهای گذشته آشنا کند. اگر مقصود چنین باشد کار مناسبی است ولی شیوه ارائه برای مخاطب نوجوان مناسب نیست. نشریه بدون شناسنامه و آگهی است.

صفحه اول

طراحی در صفحه اول شماره های بررسی شده تصویرگری است. تصاویر، کودکانه، ساده، مناسبتی و با نگاه یکسان جنسیتی دیده می شوند. بر روی صفحه اول علاوه بر نامواره، شماره، تاریخ و چند موضوع داخل نشریه همراه با سرکلیشه تصویری و نوشتاری نیز مشاهده می شود.

نامواره (لوگو)

نامواره دارای طراحی مناسب و فونت ثابت، خوش آهنگ و خواناست که  در بالای تمامی صفحات به جز آخرین صفحه دیده می شود.

سرکلیشه  

داشتن سرکلیشه در مجله کمک می کند تا مخاطب با حال و هوای صفحه آشنا شود و صفحه های ثابت و مورد علاقه ­ی خود را بعد از خواندن چند شماره به راحتی دنبال کند. آفتاب مهتاب دارای سرکلیشه نوشتاری است.

صفحه آرایی

صفحه آرایی مناسب و رعایت سفید خوانی در نشریه به جذب مخاطب کمک می­کند هر چه در صفحات کناری از رنگ­ های هماهنگ استفاده شود به زیبایی بصری مجله می افزاید. در صفحه های داخلی از حاشیه های تزیینی استفاده شده که موجب محدود شدن نگاه مخاطب می شود.

صفحه آخر

همان طور که گفته شد فرمت صفحه آخر با بقیه صفحه ها تفاوت دارد و علاوه برآن بدون سرکلیشه است. در این صفحه، ستون سمت راست به تقویم تاریخ سال 58 و رویدادهای انقلاب و ستون سمت چپ به تقویم تاریخ روز پرداخته که فونت به کار رفته ریز است. گرچه عکس های استفاده شده مناسب است و حضور کودکان در آن ها مشاهده می شود، محتوای مطالب مناسب مخاطب بزرگسال است.  

مطالب نشریه شامل سرمقاله، خبر، داستان، شعر و ارتباط با مخاطب است.       

جدول شماره 1- توزیع فراوانی موضوع سه شماره آفتاب مهتاب 1398

موضوع   تعداد	سرمقاله	خبر	داستان	شعر	سرگرمی	ارتباطی	سایر
47	3	9	5	10	6	8	6
100%	6.3%	19.1%	10.6%	21.2%	12.7%	17%	12.7%

داشتن سرمقاله و خبر در نشریه نشان از توجه مسئولین به وجه ژورنالیستی آن است. به لحاظ آماری شعر بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است.

منظور از سایر، مطالب تاریخ نگار روزهای انقلاب در آخرین صفحه است.

سرمقاله

سرمقاله در هر شماره در صفحه‌ی دوم، با سرکلیشه‌ی «برایم نوشتی، برایت نوشتم» بدون ذکر نویسنده دیده می شود.

-در شماره‌ی 442، سرمقاله با تیتر «ما و محرم متفاوت امسال» آمده است. ایده‌ی اصلی مطلب، با توجه به تقارن تاریخ انتشار با ایام عزاداری ماه محرم، ارایه‌ی پیشنهادهایی برای ایجاد تغییرات مثبت در عزاداری‌های این ایام است که با در نظر گرفتن رسالت سرمقاله، به‌جا و مناسب است. ضمن این‌که پیوند موضوع با مسئله‌ی فقر، گرسنگی در جهان و محیط زیست و ارایه‌ی راهکار عملیاتی در اندازه‌ی کوچک برای هر کدام بسیار جالب توجه و قابل تحسین است. اما زبان ارایه برای مخاطب نوجوان، زبان مناسبی نیست. مطول بودن و جذاب نبودن مطلب شاید دست خواننده‌ی نوجوان را در میانه‌ی راه رها کند و نگذارد تا او ایده‌های اصلی سرمقاله را که تقریبا در پایان آن نوشته شده‌اند، دریابد.

-در شماره‌ی 443، سرمقاله با تیتر «شمع‌های همیشه فروزان»، نویسنده سعی دارد تا با پرداختن به موضوع محرم، ذهن خواننده را برای مراسم اربعین آماده کند. زبان مطلب ، تناسبی با زبان کودک و حتی نوجوان ندارد. کوتاهی مطلب و پایان‌بندی همراه با سوال که چالش ایجاد می‌کند از نقاط قوت مطلب است اما ای کاش زبان مناسبی برای نگارش انتخاب می ‌شد تا نقاط قوت مطلب، کاراتر باشند.

-در شماره‌ی 444، سرمقاله با عنوان «سلام مدرسه سلام مهر و صلح و پاییز» در صفحه همیشگی جای گرفته است. پرداختن به موضوع «صلح» آن هم در معنای اصیل خود و نه فقط «نبود جنگ» در این مطلب تحسین‌برانگیز است. انتخاب زبان مناسب نوجوان و بیان مصداقی ایده و تصاویر امید بخش و شاد با نمادهای صلح (مانند کبوتر و شاخه‌ی زیتون)، سرمقاله‌ی این شماره را خواندنی کرده است. انتخاب تیتری آهنگین از نکات قابل ذکر مطلب است.  

در شماره‌های بررسی شده، سرمقاله به موضوع های روز پرداخته اما عموما زبان مناسبی برای بیان ایده‌ها و دغدغه‌ها انتخاب نشده است. امضای سرمقاله لازم و اعتباربخش است که مجله فاقد آن است. بهتر بود برای سرمقاله سرکلیشه مناسب تری انتخاب می شد زیرا «برایم نوشتی برایت نوشتم» تلویحا اشاره به ارتباطی دو سویه دارد که در مورد این مطالب و اساسا سرمقاله صدق نمی‌کند.

داستان

در شماره های مورد بررسی تعداد 5 داستان با عنوان­ های «قصه های ایران» و «قصه های جهان» دیده می شود. موضوع داستان ها آلوده کردن محیط زیست، افتادن دندان، غرور و بازگشایی مدارس است و درونمایه ­ها محیط زیستی، شناختی و اجتماعی است.

-در شماره442 "داستان موش های زیر پل" به بی توجهی به ریختن ته مانده های غذا و تبعات آن پرداخته است که می تواند موضوعی به روز و درخور توجه باشد. انتهای داستان حاوی پیام مستقیم است. بهتر بود داستان با جمله "شهرام نه تنها مجبور شد با دادن بخش زیادی از خسارت، مغازه را ترک کند بلکه چند هفته ای هم بیکار شد" به پایان می رسید و دریافت پیام  را به مخاطب واگذار می کرد.

-در همین شماره، داستان "یک کادوی دوست داشتنی" با موضوع افتادن دندان در کودکی، دارای زبانی ساده است. تصویر در این داستان جنبه تزیینی دارد و با موضوع همخوان نیست.

-در شماره 443، داستان ترجمه "قضاوت خورشید" دارای آغازی مناسب است. کنش های کلامی میان شخصیت­ های داستان و جرو بحث آن­ها مخاطب را به خواندن یک داستان هیجان انگیز دعوت می کند اما خیلی زود این کشش از بین می رود و داستان به ناگاه  با ورود خورشید و پا درمیانی بسیار ساده او به پایان می رسد. توجه نشریه به داستان ترجمه قابل تقدیر است اما باید انتخاب مناسب داستان و پرکشش بودن آن را برای مخاطب امروز نیز در نظر داشت. تصویری زیبا، متن داستان را همراهی می کند.

-درشماره 444، داستان "مهر و مهری" به موضوع بازگشایی مدارس و ماه مهر می پردازد. در آغاز داستان جمله "وقتی مادر، مهری کلاس اولی را از خواب ناز بیدار کرد، هنوز نمی دانست چه شده است." چه کسی نمی دانست ؟ مادر یا مهری ؟ که ایجاد ابهام می کند. موضوع داستان ,تکراری و یک مسیر خطی را طی می کند و فاقد گره افکنی است. در داستان به تمیزی و مرتب بودن لباس فرم مدرسه بیش از اندازه توجه شده است که وسواس گونه به نظر می رسد.

-در همین شماره، داستان "در انتظار خرمالوهای رسیده" فاقد هرگونه تعلیق است. در بخشی از داستان، به تنهایی و خستگی درخت اشاره شده " ...نه تشنه مانده ام و نه تنها و خسته" و  سپس می گوید "حالا بار دار شده ام"  درخت "بارور " می شود نه " باردار".

در مجموع داستان ها در نشریه دارای ساختاری ساده، مدار خطی و فاقد جذابیت لازم هستند. بهتر است نشریه در انتخاب داستان­ ها توجه بیشتری داشته باشد و از داستان هایی با ساختار منسجم استفاده کند.

شعر

در سه شماره بررسی شده ۷ شعر با سرکلیشه "کودکانه ها" و 3  شعر از شاعران کلاسیک در صفحه آخر دیده شده است.

شعرها با موضوع­ های صلح، محرم، دروغ گفتن، مذمت کالای غیر ایرانی و ایستایی با درون مایه­ های فلسفی،

اجتماعی، شناختی و محیط زیستی هستند.

-در شماره 442، صفحه ۳، شعر «قصه آب» از مصطفی رحماندوست با تاکید بر واژه آب و اهمیت آن که از آسمان تا خاک جاری است شروع می­شود. استفاده از مراعات نظیر در شعر نوعی هماهنگی ایجاد کرده اما گاه از لحاظ معنایی میان مصراع تناسب وجود ندارد به عنوان نمونه در بیت ۵ ،

"روز و شب هر گوشه کاری میکنم

باغ ها را آبیاری می کنم"

گرچه شعر مناسب مخاطب نوجوان است، سرکلیشه آن "کودکانه ها" است. کنار شعر دو تصویر دیده می شود که یکی مناسب مخاطب کودک و دیگری مناسب مخاطب نوجوان است. بهتر آن بود که تصویرگر به محتوای شعر توجه داشت، سپس مخاطب آن را برای تصویرگری انتخاب می کرد.

-در شماره 443، شعر "عروسک"  تصویر با شعر هم خوانی ندارد.

-در همین شماره شعر "دروغ"  تشبیهات از لحاظ معنایی در تناسب با یکدیگر نیستند به طور مثال چطور دروغ مثل خمیر نان روی سرش شاخ گنده در آمده، به شکل هیولا می شود و کودک را قورت می دهد.

-در همین شماره، شعر "مجسمه"، شاعر به خوبی توانسته روحیات نوجوان را با تشبیه به یک مجسمه بیان کند.

در آخرین صفحه نشریه، 3 شعر از شاعران کلاسیک کشورمان با  عنوان "سرایه" دیده می شود که برای آشنایی مخاطب نوجوان با این گونه شعر مناسب است. ولی شیوه ارائه آن برای مخاطب جذاب نیست. نشریه می تواند با شیوه بهتری این گونه از اشعار را به مخاطب بشناساند.

از تعداد 10 شعر در نشریه،2 شعر به مخاطب کودک تعلق دارد و بقیه مناسب مخاطب نوجوان است. پیشنهاد می شود نشریه در استفاده از شعر، تعادل بین مخاطب کودک و نوجوان را در نظر بگیرد. علاوه بر آن سرکلیشه "کودکانه­ ها" مناسب شعرهای مخاطب نوجوان نیست.

خبر

در شماره های بررسی شده نشریه، در صفحه اى ثابت با سرکلیشه "بخوانیم و بدانیم" اخبار حوزه کودک و نوجوان را پوشش داده است. مجموع اخبار منتشر شده در این سه شماره،٩ خبر است که از میان آن­ها تنها یک مطلب با عنوان "ویژگى هاى کفش مدرسه" در شماره ٤٤٤ به دلیل فقدان عناصر خبرى، خبر محسوب نمى شود و در نتیجه درج آن در صفحه اخبار پرسش برانگیز است.

اختصاص صفحه ثابت و داشتن سرکلیشه براى انتشار خبر از نکات مثبت است.

-در شماره ٤٤٢ دو خبر با تیتر هاى جذاب "مهر با گاندو" و "کشف گنج بزرگ ایرانیان" به درستى تنظیم شده ­اند و با انتخاب تصاویر متناسب با موضوع خبر، اطلاعات واضح و شفافى را در اختیار مخاطب قرار داده است.

- در شماره ٤٤٣، خبرى با تیتر نسبتا بلند "نمایش آثار منتخب جشنواره بین المللى نقاشى براى کودکان بیمار"درج شده است که با لید پرسشى، مخاطب را به خبرى که در شماره هاى پیشین نشریه منتشر شده است، ارجاع مى دهد. چنین شیوه اى اگر چه از حیث پرسشى بودن لید بدون ایراد است اما ممکن است خبر را براى مخاطبى که براى نخستین بار با نشریه مواجه مى شود، غیر جذاب کند. چنین ارجاعى مى توانست نه در لید خبر که در متن آن گنجانده شود. دو خبر بعدى در این شماره با تیترهاى "سابقه بین المللى نقاشى شهر صلح آمیز " و "خرس براى تست عسل" به درستى تنظیم شده اند.

-در شماره ٤٤٤ سه خبر نخست با تیترهاى "زنگ همه مدارس ایران نواخته شد"،"تعویض کتاب هاى کهنه و پسماند خشک با انواع نوشت افزار" و "هزاران کوله پشتى مدرسه به یاد کودکانى که دیگر مدرسه نمى روند" از حیث ماهیت خبر هستند اما در تنظیم آن­ها از گزاره­ هاى ارزشى-عاطفى استفاده شده است. چنین رویه ­اى اگرچه در خبرنویسى مرسوم نیست، به نظر مى رسد در تنظیم خبر براى کودکان باید آن را پذیرفت و بجا دانست. هم چنان که در تنظیم خبرى در مورد جنگ آمده است:"جنگ خیلى بد و کثیف است."

سرگرمی

جدول تنها سرگرمی است که در شماره­ های بررسی شده مشاهده می شود. جدول ها بدون اشکال شامل جدول کلمات متقاطع و سودوکو  مناسب مخاطب نوجوان است. 

از آن جایی که بخش سرگرمی در نشریه یکی از پر مخاطب ترین بخش هاست، بهتر است نشریه علاوه بر جدول، سرگرمی های دیگری را در نظر بگیرد و به مخاطب کودک نیز توجه داشته باشد.

بخش ارتباطی
این بخش با سرکلیشه «قاصدک کاغذی »، در صفحه ثابت 6 به چاپ می رسد. در شماره های 14 و 28 شهریور مطلب ابتدای صفحه با عنوان "پنجره دوستی" است که در شماره 21 شهریور عنوان به "قاصدک کاغذی" تغییر پیدا می کند.   

در دو شماره پیاپی، نشریه از مخاطب می خواهد درباره صلح مطلب بنویسد و آن را به نشریه ارسال کند. تصویر انتخابی تکراری است و از تصویر قسمت شعر شماره 28 شهریور ماه استفاده شده است. چنان چه نشریه می خواست از این تصویر در مطلب صلح استفاده کند بهتر بود تصویر بخش شعر در شماره مذکور متفاوت از مطلب صلح بود.

از نکات مثبت این بخش چاپ آثار کودکان مانند داستان و شعر و راهنمایی کارشناس در مورد آنان است.  این کار سبب افزایش اعتماد به نفس کودکان می شود و آنان را تشویق به نوشتن می کند. به جز دو مورد، آثار ارسالی مربوط به مخاطبین نوجوان ولی تصاویر استفاده شده کودکانه است. مخاطبین می توانند از راه های مختلف اعلام شده با این صفحه در ارتباط باشند
سخن آخر

گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک معتقد است، وجود ضمیمه کودک و نوجوان در روزنامه پر تیراژ اطلاعات، در کشور  جای بسی خوش حالی است. نشریه به وجه ژورنالیستی توجه نشان داده است، انتظار می رود به کیفیت بخش­ های داستان، شعر و سرگرمی نیز بیندیشد. به مسئولین خسته نباشید می گوییم و برایشان آرزوی موفقیت داریم.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

پاییز 1398

گزارش بررسی نشریه کا غذ ر نگی

    با یاد و نا م او

گزارش بررسی

نشریه کاغذ رنگی

شماره های14( بهمن- اسفند97)

15 (اردیبهشت98) و 16 (مرداد 98) 1398

           

        

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

بهار 1399

در این گزارش به بررسی جزء به جزء سه شماره از مجله کاغذ رنگی 1398 پرداخته می شود.

کاغذ رنگی

صاحب امتیاز:  شهرداری اصفهان

مدیر مسئول : قدرت ا..نوروزی

سردبیر: زهرا ماهری  

مدیر هنری : محمد حسین لطیفی

نویسندگان: رایحه صنعتگر،زهرا ماهری، سارا مینوتن و افسانه دهکامه

سرپرست تصویرگران : لیلا ابوالحسنی

تصویرگران: محمدعلی خوشکام، نگین نقیه، سعید شعبانی، فاطمه پریشانی و مجتبی عصیانی

صفحه آرا : علیرضا مظاهری

ویراستاران : افسانه دهکامه، وحیدالسادات ماهری و سپیده امین الرعایا  

کاغذ رنگی 

نشریه "کاغذ رنگی" ضمیمه کودک روزنامه "اصفهان زیبا" که سال 96 در قطع روزنامه ای به چاپ می رسید در سال 97 از قطع روزنامه ای به قطع مجله­ ای تغییر پیدا کرد. صاحب امتیاز آن شهرداری اصفهان، مدیر مسئول "قدرت الله نوروزی" و سردبیر "امیر طاهری" است. "کاغذ رنگی" هر ماه در اصفهان چاپ و توزیع می شود. شماره های بررسی شده 14( بهمن و اسفند1397)، 15(اردیبهشت) و16 (مرداد1398) است.

ویژگی ظاهری

کاغذ رنگی چهار رنگ، در قطع 22،5 × 29،5 سانتی متر،  18 صفحه دهمین سال انتشار خود را پشت سر می گذارد. بر روی جلد مجله، شماره، مخاطب مشخص و نامواره­ ی خوانا دیده می شود. نشریه دارای شناسنامه کامل، شماره تماس، نشانی و نشانی الکترونیک است که در صفحه داخل جلد قرار دارد. جلد مجله با کیفیت و صحافی آن، دوام پذیر است.

در بخش دانستنی و گزارش استفاده از عکس بر مستند بودن مطالب افزوده است. ذکر نام پدید آورنده اعم از نویسنده، مترجم و تصویرگر نشان از رعایت حقوق آنان دارد. تصویرها با متن هماهنگ هستند. شماره گذاری صفحه ها از روی  جلد شروع می شود. مجله  فاقدآگهی است.

طرح پشت و روی جلد

طرح پشت و روی جلد مجله تصویرگری و هنگام باز کردن مجله در راستای یکدیگر است. تصویرگری ها دارای نگاه یکسان جنسیتی هستند و با محور موضوعی مجله هم خوانی دارند. تصویر روی جلد در شماره 14 مربوط به 22 بهمن، شماره 15 کودکان کار و شماره 16 بازی مادر و کودک را نشان می دهد.

نکته قابل ذکر این که در پشت جلدها درون قاب، نوشتاری است که مخاطب آن بزرگ­سال است. با در نظر گرفتن مخاطب نشریه، نوشتار داخل قاب می بایست مناسب کودک باشد. در ضمن باید توجه داشت آموزش مستقیم به مخاطب، مناسب نیست.

 نامواره (لوگو)

در بالای جلد مجله نامواره­ ی رنگین "کاغذ رنگی" خودنمایی می کند. نامواره خوانا، با فرم و رنگ­های یکسان ولی اندازه  فونت متفاوت، در جای ثابت قرار دارد که به لحاظ گرافیکی برای مخاطب کودک باید دارای خطوط منحنی باشد.

 صفحه فهرست

کاغذ رنگی صفحه فهرست را با عنوان “فهرست و بازی” با ایده ای جدید به بازی تبدیل کرده که مناسب مخاطب است. شناسنامه مجله نیز در این صفحه قرار دارد.

سرکلیشه   

داشتن سرکلیشه در مجله کمک می کند تا مخاطب با حال و هوای صفحه آشنا شود و صفحه های ثابت و مورد علاقه­ ی خود را پس از خواندن چند شماره به راحتی دنبال کند. سرکلیشه می تواند تصویری و نوشتاری باشد. اکثر مطالب کاغذ رنگی دارای سرکلیشه­ ی نوشتاری هستند.

صفحه آرایی

صفحه آرایی در مجله به جذب مخاطب کمک می کند هر چه در صفحات کناری از رنگ های هماهنگ استفاده شود به زیبایی بصری مجله افزوده می شود. کاغذ رنگی با رعایت سفیدخوانی و پرهیز از شلوغی صفحه و رعایت رنگ صفحه ها در کنار هم از صفحه آرایی مناسبی برخوردار است.

صفحه داخل پشت جلد

در این صفحه کاغذ رنگی مخاطب را دعوت به برقراری ارتباط با نشریه از طریق ارسال نقاشی، داستان و .... می کند.

جدول شماره 1- توزیع فراوانی موضوعی سه شماره کاغذ رنگی 1398

(  به دلیل تعداد بالای ستونهای جدول فوق و خارج از صفحه قرار گرفتن داده ها ،جدول حذف اما مستندات موجود می باشد)

جدول نشان می دهد نشریه از تنوع موضوعی بهره برده است. موضوع های استفاده شده در سه شماره به لحاظ کمّی اکثرا در حال تعادل است. بیشترین درصد(29.7%) به معرفی کتاب اختصاص دارد. استفاده از سرمقاله و گزارش نزدیک بودن نشریه را به وجه ژورنالیستی نشان می دهد.

سرمقاله

سرمقاله در نشریه‌ی «کاغذرنگی» به قلم زهرا ماهری (دبیر نشریه) بدون سرکلیشه در صفحه ثابت 4 به چاپ می رسد. در این مجال، به بررسی سرمقاله‌پرداخته می شود.

-در شماره‌ی 14 سرمقاله با تیتر «ایران رنگی رنگی» و موضوع تنوع اقلیمی و فرهنگی در ایران است. اصطلاح قدیمی «ایران،کشور چهار فصل» به خوبی برای خواننده‌ی کودک توضیح داده شده است. در این نوشتار سعی شده تا «تنوع» و «پذیرش تنوع» در کنار هم به کودک معرفی شود که ارزشمند است. تصویرگری این صفحه با استفاده از نقشه‌ی ایران در رنگ‌های فصول مختلف اجرا شده که مرتبط و متناسب به نظر می‌رسد.

-در شماره‌ی 15، سرمقاله مطلبی را در خود جای داده است که «فقیر و غنی در قاب کاغذ رنگی» عنوان دارد. در این نوشتار به موضوع «تفاوت‌ها» پرداخته شده است، اما این بار تفاوت مالی افراد. طرح موضوع تفاوت‌ها، حرکت ارزشمندی است اما طرح موضوع «طبقه‌بندی اجتماعی از منظر ثروت» برای سن کودک مناسب نیست. ضمن این‌که یکی از جملات پایانی مطلب این‌طور است: «ما در این شماره کاغذ رنگی کمی درباره این تفاوت‌ها و اختلاف‌ها حرف زدیم.» که فعل آن باید به «می‌زنیم» یا «زده‌ایم» تغییر کند. تصویر این مطلب با هدف آن همخوان نیست و داشتن دوچرخه یا سه‌چرخه به نادرستی نماد ثروت تلقی شده است.

-در شماره‌ی 16، سرمقاله با ملاحظه‌ی تغییراتی ظاهری، با تیتر «همدلی با کوچک‌ترها» و موضوع «اضافه شدن فرزند جدید به خانواده» است. موضوعِ انتخاب شده می‌تواند موضوع تعدادی از بچه‌ها باشد ولی نه همه. در تصویرگری فقط رنگ بنفش در طیف روشنِ روشن تا تیره‌ی تیره‌ی خود انتخاب شده که تصویر نهایی تیره‌ای پیش چشم خواننده گذاشته است.

در مجموع، داشتن سرمقاله به عنوان یکی از قالب‌های ژورنالیستی در مطبوعات می‌تواند به معنای جدی گرفتن مخاطب نشریه باشد که ارزشمند و تحسین‌برانگیز است. زبان استفاده شده در سرمقاله‌های کاغذ رنگی  تا حدودی زبان مناسبی است، هر چند می‌تواند جذاب‌تر باشد. اما در انتخاب موضوع سرمقاله، به نظر می‌رسد  زهرا ماهری روی لبه‌ی تیغی حرکت می‌کند که گاهی حفظ تعادل دشوار می‌شود و امکان افتادن به این طرف و آن طرف وجود دارد.

داستان

در شماره های بررسی شده 3 داستان با موضوع های دادخواهی، کودکان کار و به دنیا آمدن فرزند دوم و درون­مایه ­های اجتماعی و شناختی آمده است.

در شماره 14،  " فریاد کاوه آهنگر بر سر ضحاک" بازنویسی داستانی از شاهنامه است. زبان ساده داستان و به کارگیری چند بیت از شاهنامه به آشنایی کودک با شاهنامه کمک می کند. اشکالاتی در داستان دیده می شود.  به طور مثال هدف از دادن مغز جوانان برای درمان ضحاک نبوده بلکه تامین غذای روزانه مارها بوده است. علاوه برآن با توجه به این که باز نویسی برشی از داستان ضحاک و کاوه آهنگر است قرار دادن بقیه داستان به صورت فشرده در یک پاراگراف و یک قاب به داستان لطمه زده است. از سوی دیگر فونت ریز نوشتار و فاصله کم خطوط، خواندن را برای مخاطب سخت کرده و هماهنگی بین حجم تصویر و نوشتار وجود ندارد. تصویر طنز گونه­ ی داستان مناسب بازآفرینی است نه باز نویسی.

-در شماره 15، داستان "نقشه هایی برای روزهای خوش آینده" است. نویسنده با استفاده از داستان فانتزی "دخترک کبریت فروش" اثر هانس کریستین اندرسن داستان را آغاز و سپس به داستان اصلی پرداخته است تا داستان را برای مخاطب جذاب تر کند. تصویر با متن مرتبط است. در قسمتی از داستان آمده "بچه ها مشغول درس خواندن بودند و هم زمان با هم بازی می کردند" که  منطقی به نظر نمی رسد زیرا هم زمان انجام هر دو کار میسر نیست.

-در شماره 16، داستان "بهار و بند انگشتی" به موضوعی شایع در خانواده­ ها اشاره دارد. تصویر با متن همخوان نیست. چرا که در متن از یک نوزاد که فقط توانایی گریستن و خوابیدن را دارد و قادر به انجام کاری نیست صحبت به میان آمده اما تصویر کودکی را در حال جست و خیز میان زمین و آسمان نشان می دهد.

شعر

در شماره­ های بررسی شده جمعا 4 شعر با سرکلیشه ثابت "شعر رنگی" و درون­مایه­ های عاطفی و شناختی وجود دارد.

-در شماره 14، شعر "کشور رنگارنگم" با استفاده از متل «دویدم و دویدم» آغاز و عناصر بازی که از ساختارهای متل است در شعر دیده می شود، اما در برخی ابیات وزن و موسیقی با یکدیگر هماهنگ نیستند، برای نمونه بیت 6  "آدمهای دانا / مهربان و توانا."

زبان شعر یکدست نیست. گاه از زبان معیار و گاه از زبان شکسته استفاده شده است. برای نمونه بیت 2

 "به اینجا و به اونجا / آروم سرک کشیدم."

-در شماره 15، شعر "شب برفی" پر از تصویر سازی ذهنی برای کودک و سرشار از تشبیهات محسوس به محسوس است به طوری که زیبایی برف و عروسی را در هم آمیخته و به کودک نشان داده است. استفاده از مراعات نظیر و استعاره با گروه سنی مخاطب سازگاری دارد. شعر در وزن چهارپاره است و واژه آرایی حرف «ب» در سراسر شعر دیده می شود. در بیت آخر ترکیب «برف باری» از زیبایی شعر کاسته است.

-در شماره 16، شعر ترجمه "کفش­های من" ترجمه ای آزاد است. به دلیل در دسترس نبودن اصل اثر، نمی توان در مورد شعر قضاوت کرد. در ترجمه شعر انسجام معنایی دیده نمی شود.

سرگرمی

سرگرمی شامل «بازی حرکتی»، «بگرد و پیدا کن» و  «نقشه بازی» است.

بازی حرکتی

در شماره 14، سرگرمی با عنوان "بازی بازی هم­بازی" به معرفی چهار بازی حرکتی می پردازد. چهار بازی با عنوان­ های "هفت سنگ"، "هُپ"، "خرم می لنگه" و "قایم باشک در فضای بسته" است. در بازی هفت سنگ توضیح آن ناقص است زیرا پس از ریخته شدن سنگ ها بازی ادامه دارد که توضیحی برای این قسمت وجود ندارد. توجه به بازی های حرکتی از نکات مثبت مجله است.

بگرد و پیدا کن

اگرچه توضیح این «بازی دقت» گویاست ولی کمتر از سن مخاطب مجله است. مخاطب در این گروه سنی رنگ ها را می شناسد. مجله می توانست سوال های دیگری که بیشتر ذهن مخاطب را به چالش بکشاند و مهارت های او راافزایش دهد

 طرح کند. 

نقشه بازی

-در شماره های 15 و 16 سرگرمی با عنوان "موزه بینی" و "سلطانیِ بُخت آقا در اصفهان" و سرکلیشه "نقشه بازی" کودک را برای رسیدن به «موزه هنرهای تزیینی اصفهان» و «آرامگاه سلطان بخت آقا» با خیابان ها و اماکن شهر اصفهان آشنا می کند. سرگرمی، مهارت نقشه خوانی کودک را افزایش می دهد. انجام  آن برای کودکانی که با نام خیابان ها آشنا نباشند با کمک و راهنمایی والدین و مربی ممکن است.

گزارش

گزارش در صفحه‌های ثابت 6 و 7 بدون سر کلیشه در سه شماره بررسی شده وجود دارد.

-در شماره 14، گزارش با عنوان «آب در بیابان» به بیابانی در نزدیکی اصفهان اشاره کرده است. سفری جالب و قالب تامل که در ادامه به نحوه یافتن آب در بیایان می‌انجامد. این مطلب برای نوجوان کشش دارد ولی برای کودک مناسب نیست؛ چرا که خطوط ریز با فاصله کم و نحوه نگارش، مناسب این گروه سنی نیست و حجم مطلب و کلمات استفاده شده از دایره لغات کودک خارج است.

در صفحه 7، عکس های استفاده شده مربوط به بیابان های ایران نیست و با مطلب بالای صفحه هم­خوانی ندارد.

-در شماره 15، گزارش با عنوان «بر بال پرندگان لب تالاب‌ها» مناسب مخاطب نوجوان است. تصاویر کیفیت بسیار پایین دارد و واضح نیستند. پرسش‌های مطرح شده در قسمت پایینی صفحه 6 ،گاه بی پاسخ رها شده­ اند و هدف از ارائه این تعداد پرسش به نظر نمی‌رسد اهمیت دادن به پرسشگری و جستجوگری نوجوان باشد. چرا که تعداد سوال‌ها بسیار و منبع و راهی برای ادامه و جستجو آورده نشده است.

-در شماره 16، گزارش «سفر به دنیای سنگ‌ها» مطلبی است مختصر، مفید، کاربردی و جذاب برای نوجوان. متاسفانه به رعایت نکات ایمنی استفاده از اسید، آن هم اسید سولفوریک هیچ کجا اشاره نشده است. نوجوان کنجکاو، احتمال زیادی دارد که آزمایش را انجام دهد و به خود و دیگران آسیب برساند. برای رعایت نکات ایمنی تنها  یک عکس در پایین صفحه می‌بینیم که بچه‌ها عینک به چشم دارند که ناکافی است.

این سه گزارش، به اهمیت سفر، شوق و لذت سفر کردن و ماجراجویی می پردازد. کودک در سفر به کشف می رسد و لذت یادگیری را تجربه می­کند که این بهترین نوع آموزش است. پیشنهاد می‌شود موارد ایمنی ذکر و توضیح کوتاهی به نوجوانانی که مایل هستند به گروه‌های گردشگری بپیوندند ارائه شود و عکس‌ها با کیفیت و وضوح بیشتری به چاپ رسند.

دانستنی ها

این بخش در نشریه بدون سرکلیشه در صفحات مختلف به چاپ می رسد.

-در شماره 14، در صفحه 16 مطلبی با عنوان «از پوشش گیاهی چه می­ دانیم؟» و در صفحه 17 «از پرنده ها چه می­ دانیم؟» چاپ شده است.

 مطلب با عنوان «از پوشش گیاهی چه می دانیم؟» اطلاعات مفیدی درباره گل های «سوسن چلچراغ گران بها»، «لاله واژگون»، «زنبق» و «زعفران دوگله» در اختیار خواننده قرار می دهد. مطلب با یک پرسش و پاسخ، کودک را با پوشش گیاهی مناطق مختلف ایران آشنا می سازد.

در متن از اصطلاحاتی مانند زهکشی، رویشگاه، تکثیر و ترکیب ژنتیکی استفاده شده که فهم آن برای کودک دشوار است. بهتر بود معانی این اصطلاحات در پانوشت برای مخاطب آورده می شد. فونت ریز مطالب و  فاصله کم خطوط خواندن را دشوار می کند. نشریه در این مجال می توانست از  تعداد مطالب بکاهد و تصاویر را  بزرگتر ارائه دهد.

در همین شماره مطلب «از پرنده ها چه می­دانیم؟» اطلاعات مفیدی درباره پرندگان آورده شده است. در مقدمه، مختصر و شتابزده با کوچک­ترین و بزرگ­ترین پرندگان جهان و ایران آشنا می شویم. اسامی پرندگان در مقدمه موجب طرح پرسش های بی پاسخ در ذهن کودک می شود. در ادامه مطلب با دو عنوان «فلامینگو» و «درنای سیبری» مخاطب را  با این دو پرنده آشنا می سازد.

شیوه نگارش، پرسش و پاسخ است اما در پرسش دوم «فلامینگو ها کجا زندگی می کنند؟» نویسنده پاسخی  به آن نداده و اشاره ­ای به مکان دقیق زندگی آن ها نکرده است. 

-در شماره 15، در صفحه 15 مطلبی با عنوان «دویدم و دویدم» چاپ شده است که اطلاعات مفیدی از زبان غزال درباره غزال ایرانی با زبان صمیمانه و روان در اختیار خواننده قرار می دهد.

-در شماره 16، صفحه 15 مطلبی با عنوان «مرغ بمب افکن» آمده است که نسبت به شماره های قبل تا حدودی زبان به دایره واژگان کودک نزدیک و جملات کوتاه تر شده است. متن با شیوه پرسش و پاسخ اطلاعات را به خواننده منتقل می کند.  

به طور کلی مطالب این بخش، حاوی اطلاعاتی مفید و ارزنده برای کودک است. بهتر است نشریه در انتقال مطالب علمی برای کودک از روش های جدید آموزشی استفاده کند و از مطرح کردن حاشیه های زیست محیطی دور از درک کودک فاصله بگیرد.

مهارت ها

در شماره های 15 و 16 نشریه، دو مطلب با بن ­مایه مهارت آموزى و سرکلیشه "از تى­تى بپرس" منتشر شده است. سرکلیشه ها به لحاظ تصویری، متفاوت هستند.

-در شماره 15، مطلب با عنوان "درس، بازى و کار" درج شده که به رغم وجود تصویر، نام تصویرگر ذکر نشده است.

ساختار مطلب یک گفتگو است بین کودک پرسش­گر و شخصیتى به نام "تى تى" که نقش پاسخگویى را بر عهده دارد. در این مطلب پرسش­گر، کودک کار کلاس اول است که پس از ساعات مدرسه ناچار به کارکردن است. پرسش او چنین است:"چرا من نباید مثل بقیه بچه ها فقط درس بخوانم و بازى کنم؟ چرا باید همیشه اینقدر خسته باشم؟"

پاسخ تى ­تى به پرسش ها با طرح یک برساخت اجتماعى یعنى "نابرابرى" و نقد ریشه هاى اجتماعى و اخلاقى آن همراه است. طرح این پاسخ از آن جا که ذهن مخاطب کودک را براى یک قضاوت اجتماعى تحریک مى کند، مناسب است. این قبیل تحریکات مى تواند منجر به بروز "مهارت تفکر نقادانه" باشد.

تصویر مورد استفاده در این مطلب، با درس و بازى مرتبط است ولى هیچ ارتباطى با موضوع کار کردن کودکان ندارد.

-در شماره 16، مطلب با عنوان "وقت من هم مال او" منتشر شده است. این مطلب به موضوع تولد فرزند جدید در خانواده و واکنش کودکان به آن مى پردازد. این بار کودک در پى پاسخ تى تى به این پرسش است که "…چه کار کنم که با آمدن خواهرم، کسى فراموشم نکند و همه مثل الان دوستم داشته باشند؟"

پاسخ تى ­تى به این پرسش بر محوریت "شناخت" استوار است و در پى رفع نگرانى و تشویش کودک است: "خداى مهربان جورى ما آدم ها را آفریده که بتوانیم تا هر اندازه که بخواهیم بقیه را دوست داشته باشیم و آنها را در دلمان جا دهیم"

این پاسخ مى تواند در خدمت تقویت مهارت هاى "همدلى"،"روابط بین فردى" و "ارتباط موثر" باشد.

تصویر اگرچه به دنبال هماهنگى با این پاسخ است اما به دلیل استفاده از تصویر بزرگسال و کلیت و انتزاع به کار رفته، ارتباط موضوعى با متن ندارد.

فیلسوف کوچولو

نشریه کاغذ رنگى سه مطلب  با سرکلیشه مشترک "فیلسوف کوچولو" منتشر کرده است که در انتهاى هر سه مطلب سوالات متناسب با موضوع مطلب و  سرکلیشه مطرح شده اند.

هر سه مطلب با یک ساختار روایى قابل درک براى مخاطب کودک آغاز شده و به پرسش هاى انتهایى مى رسند. انتخاب چنین ساختارى از نکات مثبت این مطالب است.

- درشماره 14، در مطلب "از چه بگویم؟" آمده است در مهد کودک از چیستا خواسته شده که درباره ایران و ویژگى هاى آن بگوید و پرسش هایى را در زمینه چگونگى معرفى ایران پیش روى مخاطب کودک مى نهد. چیستا دختر است ولی تصویر پسر را نشان می دهد. نوشتار فاقد نام نویسنده و تصویرگر است علاوه بر آن  فونت ریز و فاصله خطوط کم، مناسب مخاطب نیست.

-در شماره 15، با عنوان "گل کوچک خنده" و موضوع مسخره کردن، سئوال هایی را درباره نحوه ارتباط کودک با گروه همسالان پیش مى کشد. مطلب فاقد نام تصویرگر است

-در شماره 16، مطلب  با عنوان "همان کوچک بمان" و موضوع کاشت بذر و لزوم رسیدگى به آن پرسش هایى را درباره تولد فرزند جدید در خانواده و چگونگى واکنش فرزندان نخست در برابر مهمان جدید، مطرح مى کند. در این مطلب نام نویسنده و تصویرگر مشخص است. بهتر بود نویسنده در پانوشت گیاه کلزا را معرفی می کرد.

در هر سه مطلب، موضوعات مطرح شده ملموس و عینى و از این حیث مناسب مخاطب کودک هستند. ملموس بودن و عینى بودن موضوعات مقدمه و پله ایست براى ورود کودک به دنیاى انتزاع. مخاطب کودک زمانى وارد این دنیاى انتزاعى مى شود که با پرسش ها روبرو گردد.

به نظر مى رسد، در انتخاب تیتر مطلب سوم یعنى "همان کوچک بمان"، دقت کافى نشده است. این تیتر به نوعى نقض غرض است. یعنى مخاطب را به امرى فرا مى خواند که مطلب در پى نفى آن یعنى دعوت به رشد و بزرگ شدن است.

نکته بعدى این که ملاک پاسخگویى مخاطب کودک به این پرسش ها چیست؟

طرح سؤال درست اگرچه ذهن کودک را متوجه مسئله مى کند اما در نهایت نیمى از راه است. نیم دیگر پاسخ هایى است که کودک باید براى پرسش ها تدارک ببیند. اما ذهن مخاطب در این سه مطلب پس از درگیرى با این پرسش ها، تنها مى ماند. در شماره 14، متن به گونه اى تنظیم شده است که مخاطب کودک مى تواند پاسخ پرسش ها را در آن بیابد. اما در دو  شماره­ ی دیگر که پرسش هاى بسیار جدى را در حوزه روان شناسى کودک پیش مى کشند، چنین نیست و مخاطب هیچ ملاکى براى سنجش پاسخ هاى خود ندارد. مکان انتخابی نویسنده (مهد کودک) مناسب مخاطب خردسال است نه کودک.

زندگی نامه

در بخش زندگی نامه، نشریه در شماره های 14 و 15 به معرفی "آلینوش طریان" و "حسین میرشمسی" و در شماره 16 به معرفی جبار باغچه بان پرداخته است. این بخش  در شماره های 14 و 15 بدون سرکلیشه و در شماره 16 دارای سرکلیشه "آدم ها" است که مناسب نیست.

-در شماره 14، نشریه به زندگی نامه "آلینوش طریان" با عنوان "دختر فیزیک ایران" می پردازد. عنوان ذهن مخاطب را به دنیای کودکی می برد. ولی با خواندن تاریخ تولد آلینوش طریان(1299خورشیدی)  تناقضی در ذهن مخاطب بوجود می آید. بهتر است با توجه به محتوای نوشتار عنوان، "اولین بانوی فیزیک ایران" باشد.

خواندن نوشتار، با خطوط ریز، فاصله کم و قرار دادن خط کشی زیر متن به سختی انجام می شود و از سوی دیگر قرار دادن متن در کادری بسته از رغبت خواندن می کاهد. تصویر استفاده شده تزیینی است. برای آشنایی بیشتر مخاطب با شخصیت مورد نظر، نشریه می توانست از عکس ایشان استفاده کند. مطلب  بدون ذکر نام نویسنده است. استفاده از زبان اول شخص از نکات مثبت نوشتار است.

-در شماره 15، مطلب با عنوان "پسر واکسنی ایران " درباره زندگی و فعالیت های دکتر"حسین میرشمسی" است که واکسن های مختلف را  تولید ­کرده است. تصویر، کودکی را در حال انجام آزمایش نشان می دهد گرچه با متن هم خوانی دارد، با شخصیت معرفی شده هماهنگ نیست و در متن هم صحبتی نشده که شخصیت از کودکی به کارهای آزمایشگاهی علاقه نشان می داده است. 

-در شماره 16، عنوان ”پرواز با بال های کاغذی" با متن هم خوانی دارد. مطلب درباره زندگی "جبار باغچه بان" است. در اولین جمله آمده است: "من میرزا جبار عسگر زاده پسری اهل ایران هستم." اگر واژه پسر آورده نمی شد ذهن مخاطب را به سوی کودکی باغچه بان نمی برد. با توجه به حجم کم مطالب این صفحه، نشریه می توانست از فونت درشت تر و فاصله خطوط بیشتر استفاده کند.

در مجموع استفاده از بیوگرافی برای کودکان پایه چهارم و پنجم دبستان مناسب است ولی شیوه معرفی مشاهیر مناسب نیست. به نظر می رسد نشریه برای ارتباط بیشتر مخاطب با متن از واژه های «دختر» و «پسر» برای معرفی مشاهیر استفاده کرده که به معرفی لطمه زده است. نشریه می توانست برای برقراری ارتباط مخاطب با شخصیت های معرفی شده نخست مختصری از کودکی مشاهیر بیاورد و سپس موفقیت های آنان را بیان کند. برای آشنایی بیشتر مخاطبان با چهره مشاهیر، استفاده از عکس های آنان پیشنهاد می شود.

معرفی کتاب
در شماره های بررسی شده بخش معرفی کتاب با سرکلیشه "کتابچه" وجود دارد. صفحه آرایی این بخش در شماره های 14 و15 از رویه یک­سان پیروی کرده ولی در شماره 16 متفاوت است. شیوه ارائه آن شامل طرح روی جلد کتاب به همراه شناسنامه آن است.

ارائه معرفی کتاب ها یکسان نیست­ به طوری که در برخی خلاصه ای از کتاب آورده شده و در برخی دیگر توصیف آن است.

 اکثر کتاب های معرفی شده در راستای محور موضوعی نشریه است که از نکات مثبت این بخش بشمار می­آید.

سخن آخر

گروه بررسی نشریات شورای کتاب کودک تغییر نشریه کاغذ رنگی را از قطع روزنامه ای به قطع مجله ای به مسئولین نشریه تبریک می گوید. بررسی نشان می دهد با وجودی که مخاطب نشریه کودک است،  برخی از مطالب، مناسب خردسال و برخی دیگر مناسب نوجوان است. امید آن که نشریه در راستای شناخت بیشتر مخاطب خود گام بردارد.

گروه بررسی نشریات

شورای کتاب کودک

بهار 1399

منابع و مآخذ

• افشار مهاجر، کامران، گرافیک مطبوعاتی، تهران: انتشارات سمت،1385.

• پولادی،کمال، رویکردها و شیوه­ های ترویج خواندن. تهران: انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، 1387.
• قزل ایاغ، ثریا، ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: انتشارات سمت، 1383 . 
• کاشفی خوانساری، سید علی، چند مقاله درباره مسائل مربوط به مطبوعات کودک و نوجوان، تهران: سروش، 1378.
• محمدی، محمد هادی، روش شناسی نقد ادبیات کودکان، تهران: سروش، 1378.
• مهدی پور، فرشاد، تیتر یک، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها، 1390.

• نعمت اللهی، فرامرز، ادبیات کودک و نوجوان(شناسایی، ارزشیابی، ارزشگذاری)، تهران: مدرسه، 1385

از گذر میرزا محمود تا «قصه خانه»

 شهردار منطقه 12 از تبدیل خانه قدیمی خالق «قصه های مجید » هوشنگ مرادی کرمانی به «قصه خانه کودک »خبر داد.  وی خاطر نشان کرد :  با توجه به اینکه استاد کرمانی صاحب آثارو قصه ها یی است    که دوران کودکی و نوجوانی خیلی از مارا شکل داده است این ملک  و احتمالا  یکی از خانه های مجاور آن را در تکمیل این فضا تملک و بنای ماندگاری رابرپا خواهیم کرد.  

                                                                                                                                           

    هوشنگ مرادی کرمانی نیز از انجام این اقدام ابراز رضایت کرد و بر استفاده از عبارت «قصه خانه » به جای «خانه داستان» تاکیدکرد.بنا براعلام روابط عمومی شهرداری منطقه 12 استاد کرمانی افزودند : خود من دوست دارم آنجا فضایی برای  جمع شدن بچه ها و خانواده ها برای قصه گویی وآموزش داستان نویسی باشد.

لینک مطلب در خبرگزاری ایسنا :https:// b2n.ir/737230

کانال انجمن نویسندگان کودک و نوجوان